FAQ Toegankelijk Publiceren
De meestgestelde vragen over toegankelijk publiceren per thema
Waarom moeten we onze publicaties toegankelijk maken als Dedicon dat al doet?
Rieke Vullings, Toegankelijkheidsmanager: "Ja, het klopt dat Dedicon publicaties omzet naar een aangepaste leesvorm. Dat doen we achteraf, als een publicatie al is uitgegeven. En uitsluitend voor een specifieke doelgroep; voor mensen met een leesbeperking. Dat doen we al meer dan 65 jaar. Toch is het noodzakelijk dat uitgeverijen zelf aan de slag gaan met toegankelijkheid, zodat íedereen – ongeacht beperking – direct toegang heeft tot publicaties. Wil je weten hoe dat precies zit, lees dan het artikel over toegankelijk publiceren aan de bron."
Mensen met een beperking hebben niets aan mijn publicaties; ze zijn bedoeld voor een ander lezerspubliek. Waarom zou ik ze dan toegankelijk maken?
Rieke Vullings, Toegankelijkheidsmanager: "Mensen met beperkingen hebben baat bij toegankelijke publicaties, ongeacht het onderwerp. Of het nu gaat om studie, werk of persoonlijke interesse. Wat veel mensen, inclusief uitgevers, zich niet realiseren, is dat beperkingen in vele maten en vormen voorkomen, van visueel of motorisch tot neurodivergentie, zoals dyslexie of autisme. Chronische aandoeningen of tijdelijke beperkingen. Bij Dedicon ervaren we keer op keer dat publicaties wél waardevol zijn voor mensen met een beperking. Ze maken het verschil of iemand aan de kant moet staan, of kan meedoen. In onze optiek verdient iedereen toegang tot informatie, zonder oordeel over het gebruik ervan. Het is niet aan de uitgevers om te beoordelen of hun publicaties relevant en waardevol zijn voor iemand met een beperking."
Waarom is het belangrijk om digitale content te testen op toegankelijkheid?
Rieke Vullings, Toegankelijkheidsmanager: "Het testen van digitale content op toegankelijkheid is belangrijk om ervoor te zorgen dat mensen met verschillende beperkingen (zoals visuele, auditieve of motorische beperkingen) toegang hebben tot dezelfde informatie en functionaliteiten als anderen. Het helpt ook om te voldoen aan wetgeving en richtlijnen zoals de WCAG (Web Content Accessibility Guidelines)."
Zijn er richtlijnen die ik moet volgen bij het testen zonder schermleessoftware?
Rieke Vullings, Toegankelijkheidsmanager: "De WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) zijn de belangrijkste richtlijnen voor digitale toegankelijkheid. Deze zijn gebaseerd op 4 principes, namelijk; waarneembaarheid, bedienbaarheid, begrijpelijk en robuust. Ze bieden gedetailleerde eisen voor alle aspecten van digitale toegankelijkheid, van tekst tot multimedia en navigatie. Door te voldoen aan de WCAG-criteria kun je digitale toegankelijkheid verbeteren, ook zonder schermleessoftware."
Ik heb geen hulpsoftware op mijn computer geïnstalleerd. Kan ik toch testen of een publicatie toegankelijk is?
Rieke Vullings, Toegankelijkheidsmanager: "Ja, dat kan. Je kunt controleren of een publicatie voldoet aan de WCAG-normen zonder hulpsoftware, bijvoorbeeld door de code van de publicatie te inspecteren, het contrast te meten met een contrasttool, of door de weergave te testen met een lagere schermresolutie of in te zoomen. Hoewel het niet noodzakelijk is om hulpsoftware te gebruiken, kan het wel helpen bij het testen van de toegankelijkheid."
Wat zijn alternatieven voor schermleessoftware bij het testen van toegankelijkheid?
Rieke Vullings, Toegankelijkheidsmanager: "Andere methoden om digitale content te testen zonder schermleessoftware zijn onder meer:
- Toetsenbordnavigatie om te controleren of alle interactieve elementen goed toegankelijk zijn;
- Het gebruik van diverse automatische (online) toegankelijkheidstools;
- Visuele controles om kleurcontrasten en tekstgrootte te beoordelen;
- Het inzetten van verschillende gratis beschikbare browserextensies."
Wat zijn de verschillen tussen een voorleestool en een schermlezer?
Rieke Vullings, Toegankelijkheidsmanager: "De termen voorleestool en schermlezer worden vaak door elkaar gebruikt, maar ze zijn verschillend. Beide lezen tekst op het scherm voor, maar voor mensen met een visuele beperking is er een belangrijk verschil. Een voorleestool leest alleen de tekst voor. Een schermlezer gaat verder en benoemt ook functionaliteiten, zoals menu’s, links, knoppen en afbeeldingen."
Meer lezen:
- Bekijk de artikelen van het thema Hulptechnologie
Scholen vragen ons een voorleestool te integreren in al onze content. Moeten we dat doen?
Rieke Vullings, Toegankelijkheidsmanager: "Een voorleestool helpt leerlingen met leesproblemen, zoals dyslexie of concentratiestoornissen, om teksten beter te begrijpen. Ze kunnen de website of de digitale leeromgeving gebruiken zonder extra software. Toch biedt een voorleestool geen volledige ondersteuning voor mensen met een (visuele) beperking. Zij hebben extra informatie nodig om de interface en het gebruik van het digitale platform te begrijpen."
Meer lezen:
- Lees alles over het WCAG-principe Robuust
- Bekijk de artikelen van het thema Hulptechnologie
Is het verplicht om een e-book toegankelijk te maken?
Marian Oosting, Toegankelijkheidsexpert: "Ja, dat is per 28 juni 2025 verplicht. Hiervoor zijn regels opgesteld. De boeken die voor die tijd gepubliceerd zijn (zgn. backlist) moeten per 28 juni 2030 toegankelijk zijn. Het Commissariaat voor de Media ziet hierop toe en kan boetes uitdelen. Op de wet zijn uitzonderingen van toepassing."
Dedicon gebruikt mijn publicaties om aangepaste leesvormen van te maken. Ik krijg hier niets voor terug. Mag dat wel?
Marian Oosting, Toegankelijkheidsexpert: "Het omzetten van een werk in een voor mensen met een leesbeperking toegankelijke vorm wordt in de auteurswet (artikel 15j) niet beschouwd als een inbreuk op het auteursrecht. Het toegankelijk maken van bestaand werk mag uitsluitend en onder voorwaarden gedaan worden door een door de overheid 'toegelaten entiteit'. In Nederland is er op dit moment één instantie aangewezen als toegelaten entiteit voor dit soort omzettingen en dat is Stichting Dedicon. Lees hier meer over in dit artikel over de regeling Toegankelijke Lectuur."
Moeten educatieve uitgeverijen ook voldoen aan de EAA?
Marian Oosting, Toegankelijkheidsexpert: "Ja, ook educatieve uitgeverijen moeten voldoen aan de Europese Toegankelijkheidsakte (EAA). Echter, de EAA gaat specifiek over e-boeken. Fysieke boeken of digitale leeromgevingen vallen hier (nog) niet onder, maar dit is wel een onderwerp dat aandacht heeft in de Tweede Kamer. We sluiten niet uit dat in de toekomst ook digitale omgevingen met informatieve content volgens de wet toegankelijk moeten zijn."
Mijn digitale content moet voldoen aan WCAG niveau AA. Dan hoef ik toch alleen naar de criteria onder AA te kijken?
Rieke Vullings, Toegankelijkheidsmanager: "Nee, je moet ook voldoen aan de criteria onder niveau A. Deze criteria behandelen andere elementen met andere oplossingen en geven de grootste toegankelijkheidspijnpunten aan. Als je niet aan niveau A voldoet, blijft je content ontoegankelijk, zelfs als je aan niveau AA voldoet. De niveaus tellen bij elkaar op. Bekijk vooral ook de artikelen over de WCAG, principes en richtlijnen."
Aan welke standaard moet mijn e-book voldoen?
Rieke Vullings, Toegankelijkheidsmanager: "Dat hangt af van het format van het e-book. EPUB-bestanden moeten voldoen aan de EPUB Accessibility 1.1.-richtlijnen. PDF-bestanden moeten voldoen aan PDF/UA. Beide richtlijnen verwijzen naar WCAG-criteria. Hoewel de wet geen specifieke norm oplegt, vormen deze standaarden een solide basis."
Mijn online omgeving werkt met schermleessoftware, maar publicaties worden als ontoegankelijk beschouwd. Waarom?
Rieke Vullings, Toegankelijkheidsmanager: "Toegankelijkheid gaat verder dan schermleessoftware. Vaak ontbreekt toetsing aan formele richtlijnen. Test daarom vooral met diverse gebruikersgroepen. Richtlijnen maken publicaties geschikt voor iedereen. Test dus breed en gebruik de richtlijnen. Meer info vind je onder de thema’s ‘Voor wie’ en in dit artikel over ‘Richtlijnen’."
Wordt EPUB3 ondersteund door alle readers?
Rieke Vullings, Toegankelijkheidsmanager: "Er is een hardnekkig misverstand over de support van EPUB3 in e-readers. Oude e-readers en bijvoorbeeld Adobe Digital Editions zouden EPUB3-bestanden niet ondersteunen. Hierdoor blijven uitgeverijen soms onterecht ‘hangen’ bij een oud bestandsformaat. EPUB3-bestanden kunnen door alle reguliere readers geopend en gelezen worden. Het kan echter zijn dat sommige ‘features’ die in EPUB3 toegepast kunnen worden niet (volledig) ondersteund worden door een reader. Bijvoorbeeld gesynchroniseerde audio, fixed layout of interactie en invoer van formulieren. Dit zijn eigenschappen die de meeste digitale publicaties niet bevatten. Zorg dus dat je up-to-date blijft, en exporteer je publicatie naar EPUB3."
Waarom is kleurcontrast belangrijk bij digitale toegankelijkheid?
Rieke Vullings, Toegankelijkheidsmanager: "Kleurcontrast helpt om tekst en elementen duidelijk waarneembaar te maken, ook voor mensen met een visuele beperking, zoals slechtziendheid of kleurenblindheid. Een goed contrast zorgt ervoor dat de content leesbaar en vindbaar is. Vermijd bovendien het gebruik van kleur als enige manier om informatie over te brengen. Maak waar mogelijk ook gebruik van bijvoorbeeld tekstlabels of icoontjes."
Meer lezen:
- WCAG-principe Waarneembaar
- Thema Kleur en kleurgebruik
Live Q&A met een expert
Even sparren met een expert. Of tussen de bedrijven door een praktische vraag stellen. Dat kan! Vraag een live Q&A-sessie aan. Krijg snel en deskundig antwoord op jouw vraag. Online. Geheel vrijblijvend. Rondje van het Huis.
