Luisteren en lezen tegelijk
Met toegankelijkheid in het achterhoofd is voor EPUB de mogelijkheid ontwikkeld om met media-overlays te werken. Hiermee kan zogenaamde Synchronized text-audio playback gerealiseerd worden. Dit doe je door vooraf opgenomen audio van de inhoud van het boek (bijvoorbeeld de inhoud van een luisterboek) te koppelen aan de tekst in een EPUB. Via een XML-bestand dat de standaard SMIL volgt (Synchronized Mutimedia Integration Language), kun je de audio en de tekst in de EPUB met elkaar koppelen. In het bestand worden tijdsmarkeringen vastgelegd, waarmee woorden en audio synchroon aan elkaar ‘afgespeeld’ kunnen worden.
Deze verrijking zorgt voor nieuwe manieren waarmee lezers het e-book kunnen gebruiken. Zo kunnen ze bijvoorbeeld gebruikmaken van een karaoke-functie in de reader en meelezen met de gesproken tekst. Ook kan iemand er ook voor kiezen om alleen te luisteren, zoals bij een luisterboek, maar wel gebruik te maken van alle functionaliteiten van de EPUB. Zoals navigeren via inhoudsopgave, zoeken in tekst, het plaatsen van bookmarks of direct doorspringen naar een specifieke pagina of kop. Zeker bij non-fictie kan dit een groot voordeel zijn.
Eisen
Om je boek met gesynchroniseerde audio zo bruikbaar mogelijk te maken voor iedereen stelt de standaard [link artikel over de standaard EPUB Accessibility 1.1 een aantal eisen.
Zo stelt de standaard het verplicht dat het e-book voldoet aan de technische eisen opgesteld in de W3C EPUB3 standaard. Daarmee zorg je ervoor dat het boek technisch goed en uniform in elkaar steekt waardoor hulptechnologie en readers er goed mee overweg kunnen.
Daarnaast stelt EPUB Accessibility 1.1 dat de audio volledig is. Dat wil zeggen dat álle inhoud van het boek opgenomen is in audio. Inclusief tekstuele alternatieven voor afbeeldingen, media en andere niet-tekstuele inhoud. Mensen die alleen de audio gebruiken van het e-book missen daardoor geen informatie.
Aanbevelingen
Als je voldoet aan de eisen, dan heb je een mooi product. Om écht gebruiksvriendelijk te zijn voor iedereen zijn er nog een aantal aanbevelingen voortkomend uit EPUB Accessibility 1.1.
Leesvolgorde
Het spreekt voor zich dat de audio de volgorde aanhoudt die lezers logischerwijs zouden aanhouden wanneer ze de inhoud van het e-book lezen (met de ogen of andere hulpsoftware). Hierdoor gebeuren er geen gekke dingen, bijvoorbeeld dat de audio ineens stukken overslaat of later weer terugkeert naar een plek in het lineaire boek. Naar alle waarschijnlijkheid zal het bestand dat de synchronisatie van tekst en audio borgt de volgorde van de DOM-elementen in de HTML-code volgen.
Het kan echter voorkomen dat de standaardvolgorde onlogisch is. Bijvoorbeeld als een tabel niet rij voor rij wordt voorgelezen, maar kolom voor kolom. In dat geval wordt afgeweken van de volgorde in de HTML-code. Gewaarborgd moet worden dat de synchronisatie van tekst met de audio vastgelegd wordt in het media-overlay bestand.
Overslaan van elementen
Visueel scan je onbewust en snel over veel secundaire inhoud heen. Denk bijvoorbeeld aan paginanummers, voet- of eindnoten. Als je een publicatie leest, scan je daar immers vaak niet-lineair erdoorheen. Op het moment dat je een publicatie lineair in audio leest, dan is het lastiger om deze elementen niet bewust waar te nemen. Het kan verstorend werken dat ze steeds in de lopende tekst worden uitgesproken. Daarom wordt het aanbevolen om deze elementen in het media-overlay-bestand te markeren. In EPUB Accessibility 1.1 worden dit ‘skippable’ elementen genoemd. Door deze markering kunnen e-bookreaders of hulpsoftware de mogelijkheid faciliteren om deze elementen over te slaan. Dit kan door de gebruiker de mogelijkheid te geven in te stellen of de elementen wel of niet voorgelezen worden.
Ontsnappen uit elementen
Nu kunnen elementen overgeslagen worden, maar soms is het ook noodzakelijk om te kunnen ‘ontsnappen’ uit een element. In EPUB Accessibility 1.1 worden deze elementen aangeduid als ‘escapable’. Wederom, visueel kan gescand en overgeslagen worden. Met lineaire audio kan dat niet. Daarom moeten elementen met complexe informatie gemarkeerd worden. Het gaat hierbij om elementen zoals figuren (afbeeldingen), lijsten, kaders en tabellen. Met de markering kan e-booksoftware of hulpsoftware de mogelijkheid bieden om ‘uit’ onderdelen te kunnen navigeren. Visueel zie je bijvoorbeeld al snel of het relevant is om iedere cel van een grote complexe tabel te lezen. Als je afhankelijk bent van lineaire auditieve waarneming, dan kom je daar soms pas halverwege een tabel achter. Het kan dan frustrerend zijn als je lineair de rest van de tabel moet ‘afluisteren’ voordat je bij de content aankomt die onder de tabel staat. Door elementen ‘escapable’ te maken, zorg je ervoor dat een lezer met behulp van een sneltoets direct naar de content onder de tabel kan springen.
Gesynchroniseerde navigatie
Readers gebruiken het navigatiedocument van de EPUB om een inhoudsopgave te genereren. Deze inhoudsopgave wordt in de applicatie gebruikt, naast de lopende tekst uit het e-book. Advies is om dit navigatiedocument ook te koppelen aan een media-overlay-document. Hierdoor kan er gebruik gemaakt worden van alle informatie in het navigatiedocument, waaronder de juiste labels gekoppeld aan de links.
Technieken
Gelukkig hoef je niet zelf uit te vinden hoe je al deze eisen en aanbevelingen toepast in een publicatie. W3C beschrijft in het technisch document behorende bij de EPUB Accessibility 1.1 met voorbeelden hoe je een EPUB met gesynchroniseerde media toegankelijk maakt.
