Toegankelijk publiceren houdt in dat publicaties zo worden ontworpen dat iedereen, met of zonder beperking, ze kan waarnemen, begrijpen en gebruiken. Het gaat verder dan alleen lezen. Het gaat – vooral bij digitale publicaties – ook over het kunnen verkrijgen, openen en gebruiken van de publicatie op een wijze die een gebruiker nodig heeft. Dat moet eenvoudig en universeel zijn. Ongeacht of het een e-boek, webartikel of digitaal document betreft. En ongeacht of je lezers een beperking hebben of niet.
Toegankelijk publiceren aan de bron
Wanneer uitgevers de toegankelijkheid al vanaf het begin in het productieproces meenemen, dan spreek je over toegankelijk publiceren aan de bron. Dit voorkomt dat er later aanpassingen nodig zijn, zoals het creëren van alternatieve versies voor een specifieke doelgroep. Denk aan een publicatie die achteraf in braille, audio of vergroting voor een blinde gebruiker is omgezet. Meer hierover vind je binnen het thema Waarom toegankelijk publiceren. Het resultaat van brontoegankelijk publiceren is dus dat de publicaties direct toegankelijk zijn voor alle gebruikers, ongeacht hun behoeften.
Achteraf toegankelijk maken van publicaties
Hoewel aanpassingen achteraf nog altijd noodzakelijk en zeer waardevol zijn, kosten ze ook veel tijd. Neem bijvoorbeeld de school- en studieboeken die Dedicon voor blinde en slechtziende leerlingen toegankelijk maakt. Een collectie van inmiddels zo’n 45.000 items. Ondanks de grote omvang van onze collectie kan het voorkomen dat een school- of studieboek niet in een toegankelijke vorm beschikbaar is. Bijvoorbeeld wanneer er een nieuwe lesmethode is uitgebracht. Leerlingen met een visuele beperking kunnen bij Dedicon een verzoek doen om boeken of lesmateriaal om te laten zetten naar een alternatieve leesvorm. De productietijd van een alternatieve leesvorm bedraagt echter al gauw 4 tot 12 weken. Dus als een student een dergelijk verzoek indient voor een studieboek dat bij aanvang van het collegejaar in de lessen wordt behandeld, dan begint deze student direct al met een achterstand. Uitgevers die vanaf de bron toegankelijk publiceren, zorgen er dus niet alleen voor dat iedereen direct toegang tot informatie heeft, maar ook dat iedereen direct kan meedoen.
Verschil tussen toegankelijk publiceren en inclusief publiceren
Hoewel deze termen vaak door elkaar worden gebruikt, betekenen ze niet hetzelfde.
Toegankelijk publiceren richt zich op het waarneembaar, begrijpelijk en bruikbaar maken van content voor iedereen. Inclusief publiceren gaat een stap verder. Het zorgt ervoor dat niemand wordt uitgesloten op basis van geslacht, ras, religie of andere persoonlijke kenmerken. Een voorbeeld kan dit verschil verduidelijken: een toegankelijke publicatie kan een EPUB zijn met een duidelijke structuur, beschrijvende alt-teksten bij afbeeldingen en voorleesfunctionaliteit voor blinden en slechtzienden. Een inclusieve publicatie houdt daarnaast rekening met diversiteit in de gebruikte afbeeldingen, en met taalgebruik en woordkeuze, zodat mensen met verschillende achtergronden zich aangesproken voelen en niemand zich buitengesloten voelt. Bij Dedicon geloven we dat de eerste stap naar inclusie begint bij een toegankelijke basis. Onze focus ligt op toegankelijke publicaties. Dat is onze core business.
Digitale toegankelijkheid: samenwerking is essentieel
Bij digitale toegankelijkheid maken we onderscheid tussen informatie en interactie. Neem bijvoorbeeld een educatieve uitgeverij die lesmateriaal voor digitale leeromgevingen maakt. De auteur is verantwoordelijk voor de inhoud, het lesmateriaal (informatie), terwijl een programmeur zorgt voor een optimale werking van de digitale leeromgeving (interactie). Beide specialisten moeten toegankelijkheid waarborgen, maar zijn daarbij van elkaar afhankelijk.
Ter illustratie: als de programmeur de invoervelden van de opdrachten niet voorziet van duidelijke labels, dan kunnen leerlingen met een zichtbeperking de opdrachten niet maken, ook al heeft de auteur deze opdrachten nog zo goed voorbereid. Of andersom: als de programmeur ervoor zorgt dat er op verschillende manieren een beeldbeschrijving aan een afbeelding kan worden toegevoegd, maar de auteur schrijft geen beeldbeschrijving, dan kunnen blinde leerlingen (de informatie uit) de afbeelding niet waarnemen. Hetzelfde geldt ook voor de bediening en het waarneembaar maken van video’s voor mensen met een visuele beperking. Of de tekst begrijpelijk maken door het toepassen van een hiërarchische, goed gecodeerde koppenstructuur. En ervoor zorgen dat de tekst goed leesbaar is door het gebruik van voldoende contrast. Kortom, door vanaf de bron samen te werken en toegankelijkheid prioriteit te geven, wordt content bruikbaar voor iedereen.
Voor iedereen beschikbaar
Al met al kunnen we stellen dat toegankelijk publiceren aan de bron een essentiële stap is voor uitgevers die hun uitgaven voor íedereen beschikbaar willen maken. Het vraagt om een bewuste aanpak vanaf het eerste moment. En om samenwerking tussen alle professionals die een bijdrage hebben in het productieproces van A tot Z. Door deze verantwoordelijkheid te nemen, bouw je niet alleen aan inclusieve publicaties, maar draag je ook bij aan een samenleving, waarin informatie voor iedereen toegankelijk is.
Meer weten? Onze experts staan voor je klaar. We helpen je op weg met toegankelijk publiceren aan de bron. Van bewustwordingssessies tot specialistische oplossingen en advies op maat. Bekijk hieronder de mogelijkheden en stap gerust eens binnen. Kom verder!
