In een ONIX-record wordt allerlei soorten metadata opgeslagen. Deze informatie is gekoppeld aan een unieke publicatie. Met ONIX kan veel informatie over een publicatie vastgelegd worden. Zoals titel, auteur, editie, jaar van uitgave, aantal pagina’s et cetera. Maar ook informatie over toegankelijkheid. Hoe deze informatie is geordend in ONIX lees je hier.
Informatie in XML
Via ‘codelists’ word informatie georganiseerd in ONIX. Iedere lijst heeft een eigen nummer en een verzameling van bij elkaar horende informatie. Ook de waarden (codes) in die lijsten zijn genummerd. Het lijstnummer en het codenummer combineer je in een ONIX-record. Op die wijze sla je (machine readable) informatie op over toegankelijkheid.
Een voorbeeld van ONIX-XML staat hieronder. Na het voorbeeld, wordt de code uitgelegd.
<Product>
<DescriptiveDetail>
<ProductFormFeature>
<ProductFormFeatureType>09</ProductFormFeatureType>
<ProductFormFeatureValue>04</ProductFormFeatureValue>
</ProductFormFeature>
</DescriptiveDetail>
</Product>
Met dit stukje code wordt eerst aangegeven dat de informatie uit lijst 196 komt. Dit wordt gedaan met ProductFormFeatureType 09. In codelist 79 - Product Form Feature Type kun je zien dat nummer 09 verwijst naar codelist 196 E-publication Accessibility Details. In lijst 196 staat bij code 04 de naam: Epub Accessibility Specification 1.1. Als je in de lijst de link in de asterisk activeert, klapt er een beschrijving uit van deze code. Waar het in bovenstaande code op neerkomt, is dat de publicatie voldoet aan de standaard EPUB Accessibility 1.1.
Andere lijsten en codes werken op min of meer dezelfde wijze. Soms kan er een tekstuele beschrijving toegevoegd worden. Soms worden er nog extra codes uit andere lijsten toegevoegd. Hoe je de informatie toevoegt, staat beschreven in de details bij alle lijsten van ONIX. Ook ONIX - Accessible Publishing Knowledge Base (DAISY) geeft veel informatie over het toevoegen van ONIX-XML over toegankelijkheid.
Belangrijke lijsten
Codelist 196 is al genoemd. Maar ook andere lijsten geven informatie die belangrijk is om duidelijkheid te krijgen over de toegankelijkheid van een publicatie. Hier staan de belangrijkste lijsten waarmee je informatie over toegankelijkheid kunt delen.
Codelist 196 E-publication Accessibility Details
Codelist 196 is de belangrijkste lijst voor digitale publicaties. Met deze lijst geef je detailinformatie over de mate van toegankelijkheid en de toegankelijkheidseigenschappen van een publicatie. De lijst is op te delen in vier delen: 1. Conformiteit en certificering 2. Toegankelijkheidseigenschappen 3. Uitzondering en 4. Toegankelijkheidssamenvatting.
Conformiteit en certificering
De lijst bevat een veelvoud aan codes die informatie geven over aan welke standaard de publicatie voldoet. Hierbij gaat het over standaarden of richtlijnen voor toegankelijkheid. Er kan bijvoorbeeld aangegeven worden of er voldaan wordt aan EPUB Accessibility 1.1, welke WCAG-versie en welk WCAG-niveau.
Daarnaast is met codes aan te geven wie de publicatie heeft getest of gecertificeerd en kan verwezen worden naar contactinformatie of url’s voor meer informatie over de toegankelijkheid.
Toegankelijkheidseigenschappen
De lijst bevat codes waarmee je op gedetailleerd niveau kunt aangeven welke eigenschappen je publicatie bevat. Je kunt bijvoorbeeld aangeven dat het tekstalternatieven bevat, dat er goed gebruik gemaakt wordt van kleur, dat er gebruik gemaakt wordt van MathML voor wiskundige vergelijkingen, dat er navigatie mogelijk is via koppen en dat de weergave van tekst aangepast kan worden. Ongeveer 30 codes zijn beschikbaar om deze details vast te leggen.
Uitzondering
Als je valt onder één van de uitzonderingen die beschreven zijn in de Europese Toegankelijkheidsakte (EAA), hoef je wellicht niet te voldoen aan alle toegankelijkheidseisen. In dat geval geef je met metadata zoveel mogelijk aan, aan welke eisen je wel voldoet. Eventueel beschrijf je in de Toegankelijkheidssamenvatting waaraan je niet voldoet.
Je kunt echter met metadata ook aangeven dat je onder de uitzonderingen valt en welke uitzonderingen dat zijn. Let op: het gaat hier om de uitzonderingen in de EAA. Als je publicaties buiten de EU verschijnen, kan het zijn dat deze uitzondering niet opgaat.
Toegankelijkheidssamenvatting
Code 00 uit codelist 196 is het enige veld dat bedoeld is voor ‘human readable’ content. Dit veld is geschikt voor vrije tekstinvoer. In de samenvatting (Accessibilty Summary) kun je kort uitleggen hoe toegankelijk je publicatie is en hoe deze het beste gelezen kan worden. Maar je kunt ook informatie geven die je niet kwijt kunt via de andere codes. Je kunt gedetailleerde informatie en verklaringen kwijt. Bijvoorbeeld als je niet voldoet aan een specifieke toegankelijkheidseis, maar daar een goede verklaring voor hebt. Of als je toelichting wil geven over extra stappen die je hebt gezet ten behoeve van toegankelijkheid. De samenvatting is niet bedoeld voor informatie die ook via andere metadata verstrekt wordt.
Codelist 175 Product Form detail
Codelist 175 is een lijst van vrijwel alle mogelijke vormen van digitale publicaties. Met deze lijst kun je bijvoorbeeld aangeven of je publicatie een PDF, EPUB of MOBI is. Maar wellicht belangrijker nog voor de toegankelijkheid: je kunt hier aangeven of je publicatie Reflowable of Fixed format is. Dit bepaald of de weergave aangepast kan worden, wat een zeer belangrijke toegankelijkheidseigenschap is.
Codelist 81 Product content type
Codelist 81 geeft informatie over alle soorten content in je publicatie. Met deze lijst registreer je informatie over of een publicatie bijvoorbeeld tekst bevat, maar ook afbeeldingen, wiskundige formules, video’s. Hieruit is veel informatie over toegankelijkheid te herleiden. Als een publicatie bijvoorbeeld geen afbeeldingen bevat, dan is het ook niet vreemd dat er in codelist 196 niet wordt aangegeven dat de publicatie tekstalternatieven bevat. Met codelist 81 kan een lezer informatie krijgen over de mogelijke manieren van lezen. Tekst is bijvoorbeeld om te zetten naar spraak of braille.
Codelist 143 US CPSIA or other international hazard warning type
Codelist 143 is bedoeld om gevaren van de publicatie mee aan te geven. Digitale content kan bijvoorbeeld onverwachte harde of storende geluiden bevatten, simulatie van beweging of snel opvolgende flitsen. Hierdoor kunnen mensen onwel worden of zelf epileptische toevallen krijgen. Hiervoor moet gewaarschuwd worden. Doorgaans komt dit niet voor in reguliere publicaties waaraan geen media of animatie is toegevoegd. Dan kunnen de codes opgenomen worden in de ONIX-record die aangeven dat er géén gevaar is.
Het bijzondere aan deze codelist is dat hiermee vastgelegd kan worden of iets wel en of iets niet het geval is. Bijvoorbeeld er is wel een geluidsrisico of er is geen geluidsrisico. In alle andere lijsten is het alleen mogelijk om aan te geven dat iets wél aanwezig is. Daarmee kun je bijvoorbeeld zeggen dat er tekstalternatieven beschikbaar zijn, maar niet dat ze niet aanwezig zijn. Dat is direct een tekortkoming van de lijst. Want als er niet staat dat er tekstalternatieven beschikbaar zijn, kan dat in theorie betekenen dat ze niet aan afbeeldingen zijn toegevoegd, dat er niet getoetst is op aanwezigheid van tekstalternatieven, of dat ze er niet zijn omdat er ook geen afbeeldingen zijn.
Informeer je lezer vooraf met ONIX
ONIX is dé standaard als het gaat om het leveren van informatie over toegankelijkheid bij een publicatie. Leveren van toegankelijkheidsinformatie is erg belangrijk voor iedere gebruiker. Iedereen die digitaal leest past bijvoorbeeld de weergave van de tekst wel eens aan. Maar voor gebruikers met een beperking, zoals een visuele of een motorische beperking kan het essentieel zijn om deze informatie vooraf te weten. Uiteraard moeten alle publicaties toegankelijk zijn om te voorkomen dat dit gebeurt, maar het kan voorkomen dat een catalogus nog (oude) ontoegankelijke publicaties bevat. Dan kan het gebeuren dat iemand een publicatie koopt of leent die niet gelezen kan worden met bijvoorbeeld schermleessoftware. Dit is frustrerend voor de klant, zorgt voor extra werk bij de servicedesk en had vooraf voorkomen kunnen worden met metadata. Bovendien is het verstrekken van metadata verplicht volgens de EAA. ONIX levert toegankelijkheidsmetadata bij de publicatie. Met Schema.org lever je metadata in een publicatie.
Wereldwijd is expertise en informatie beschikbaar over hoe je deze toegankelijkheidsmetadata gebruikt en toepast. Daarnaast ondersteunt ook het CB in het vastleggen van toegankelijkheidsmetadata met ONIX en kan Dedicon je ook verder helpen. Het artikel Stappenplan toegankelijkheidsmetadata toepassen op publicaties kan je op weg helpen.
