De Europese Toegankelijkheidsakte (European Accessibility Act - EAA) is een cruciale wet voor uitgevers die e-books aanbieden. Deze akte, goedgekeurd in 2019, vereist dat uitgevers vanaf 28 juni 2025 hun e-boeken en de verkijgbaarheid hiervan volledig toegankelijk maken. Dit betekent dat de hele klantreis – van het zoeken naar een boek tot het lezen ervan – voor iedereen toegankelijk moet zijn.
Wat betekent dit voor uitgevers?
Het Implementatiebesluit toegankelijkheid e-boekdiensten verwijst voor de eisen waaraan een dienst en publicatie moet voldoen naar bijlage I, afdeling III, en afdeling IV, aanhef en onder f, van de EAA. Wat in deze bijlage beschreven staat komt op het volgende neer:
- Tekst én audio? Dan synchroon! Dit geldt voor publicaties die bestaan uit tekst en vooraf opgenomen audio. Als de inhoud van de tekst en het beeld overeenkomt, dienen deze met elkaar gesynchroniseerd te worden. Ofwel, de tekst die in de audio wordt uitgesproken is gekoppeld aan de plek in de daadwerkelijke tekst. Dit maakt bijvoorbeeld karaokelezen mogelijk, maar ook het op detailniveau navigeren binnen een publicatie.
- Aanpasbare tekstweergave (lettertype, etc.). De tekst kan aangepast worden in de weergave. Het lettertype kan bijvoorbeeld aangepast worden, net als de lettergrootte. Maar ook uitlijning, regelafstand, woordafstand en tekenafstand. De aanpassingen zorgen niet voor verlies van tekst of het steeds heen en weer moeten scrollen binnen een pagina.
- DRM-technologie (Digital Rights Management) mag toegankelijkheidsfuncties niet blokkeren. Als publicaties beveiligd zijn tegen ongeautoriseerd gedrag zoals kopiëren of delen, dan mogen deze functionaliteiten de werking van hulpsoftware niet beperken.
- Metadata over toegankelijkheid. Een eindgebruiker moet vóór gebruik, lenen of aanschaf van een publicatie informatie krijgen over de mate van toegankelijkheid. Hiermee kan een gebruiker beoordelen of die de publicatie wel of niet afneemt. Deze informatie wordt verstrekt via toegankelijkheidsmetadata.
- Voldoende contrast. Alle informatieve elementen en bedieningselementen bevatten voldoende contrast. Dat wil zeggen dat tekst ten opzichte van de achtergrond contrastrijk genoeg is, maar ook knoppen, invoervelden en onderdelen in informatieve afbeeldingen. Denk aan grafische weergaven van data zoals grafieken en diagrammen.
- Alternatief voor niet-tekstuele inhoud. Voor alle niet-tekstuele inhoud is een alternatief aanwezig. Dat wil zeggen dat bijvoorbeeld afbeeldingen, video en audio ook in andere vorm aanwezig zijn. Bijvoorbeeld in een tekstbeschrijving.
- Navigatie (ToC, paginanummer, e.d.). De publicatie bevat bruikbare navigatie-elementen. Denk hierbij aan een bedienbare inhoudsopgave en bij voorkeur ook paginanummering die overeenkomt met een papieren equivalent.
- Flexibele weergave (responsive). De publicatie is schaalbaar. De publicatie is te gebruiken als een gebruiker (ver) inzoomt, een aangepaste schermresolutie gebruikt of verschillende schermformaten. De content in de publicatie schaalt mee en herschikt zich op logische wijze. Er valt dus geen content buiten beeld en de gebruiker hoeft niet verticaal én horizontaal te scrollen om de inhoud te zien.
- Samenwerking met hulptechnologie. De publicatie kan goed samenwerken met hulptechnologie. Het zit dusdanig robuust in elkaar dat de hulpsoftware – die ook moet voldoen aan algemene standaarden –samenwerkt met de content. De gebruiker kan hiermee optimaal gebruik maken van de mogelijkheden van de hulpsoftware.
Uitzonderingen en verantwoordelijkheden
In de basis moeten alle uitgeverijen volledig toegankelijk publiceren en aan bovenstaande eisen voldoen. Hierop geldt een drietal uitzonderingen:
1. De uitgeverij is een micro-onderneming. Dit is van toepassing wanneer je minder dan tien werknemers hebt én een jaaromzet of een jaarlijks balanstotaal kent van minder dan twee miljoen euro.
2. De aanpassing vereist een fundamentele wijziging: wanneer je een product of (onderdeel van een) dienst zo ingrijpend moet aanpassen, dat het product of de dienst daarmee niet meer doet waar het voor bedoeld is.
3. Het vraagt een onevenredige last. Dit is het geval als het organisatorisch en financieel veel meer kost dan het voordeel wat het personen met een beperking oplevert. In de wet staan uitgebreide criteria voor het bepalen of iets een onevenredige last is. Het ontbreken van prioriteit, tijd of kennis valt er in elk geval niet onder. Je kunt deze uitzondering ook niet gebruiken als je financiering krijgt voor het verbeteren van de toegankelijkheid van je product of dienst.
Bovenstaande gevallen ontslaan je niet van elke verantwoordelijkheid. Ook wanneer je onder deze uitzonderingen valt, zul je nog steeds zo toegankelijk mogelijke e-boeken moeten uitgeven. Ze hoeven alleen niet (allemaal) te voldoen aan alle richtlijnen. Daarnaast ligt de verantwoordelijkheid om te bewijzen dat de uitgeverij of een publicatie onder de uitzondering valt bij de uitgeverij zelf.
Vermoeden van Conformiteit en Geharmoniseerde norm – wat betekent het?
In het Implementatiebesluit Toegankelijkheid e-boekdiensten wordt gesproken over het ‘vermoeden van conformiteit’. Dit betekent dat uitgevers hun producten en diensten moeten ontwerpen volgens een geharmoniseerde norm die toegankelijkheid waarborgt. Als een uitgever aan deze norm voldoet, wordt aangenomen dat zij aan de wettelijke eisen voldoen.
Zolang het Commissariaat voor de Media (de toezichthouder voor e-boekdiensten) deze norm nog niet heeft vastgesteld, is het een veilige keuze om de internationaal erkende richtlijnen WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) en EPUB Accessibility te volgen. Deze zijn ontwikkeld door het W3C en worden wereldwijd gebruikt voor toegankelijke digitale content.
Uitgevers moeten ervoor zorgen dat hun producten en diensten blijvend voldoen aan deze richtlijnen, zelfs wanneer er updates of wijzigingen plaatsvinden. Door deze normen te volgen, kunnen uitgevers aantonen dat zij voldoen aan de toegankelijkheidseisen volgens de wet.
Handhaving en boetes
Het Commissariaat voor de Media is de instantie die vorm gaat geven aan de handhaving. In de wet staat dat het CvdM een bestuurlijke boete kan opleggen ten hoogste van het bedrag van de vijfde categorie geldboete zoals vermeld in artikel 23 van het Wetboek van Strafrecht. Dit is een bedrag tot maximaal € 103.000. Daarnaast kan het CvdM een last onder dwangsom opleggen.
Overgangsbepaling
Uitgeverijen mogen bestaande diensten blijven aanbieden tot 28 juni 2030, zelfs als deze leiden tot ontoegankelijke e-boekdiensten voor eindgebruikers. De voorwaarde is wel dat het aanbieden hiervan vóór 28 juni 2025 rechtmatig is begonnen. Dit geldt bijvoorbeeld voor dienstverleningscontracten die vóór deze datum zijn afgesloten en doorlopen tot maximaal 28 juni 2030. Als een contract eerder afloopt, mag het niet opnieuw worden afgesloten met ontoegankelijke resultaten. Daarnaast mogen uitgeverijen geen diensten afnemen die ontoegankelijke e-boekdiensten opleveren, wanneer de betreffende dienstverlener zelf moet voldoen aan de implementatiewet.
Kort samengevat:
- Uitgeverijen hebben tot 28 juni 2030 de tijd om hun backlist (producten van vóór 28 juni 2025) toegankelijk te maken.
- Contracten met derden die vóór 28 juni 2025 zijn afgesloten en resulteren in ontoegankelijke e-boeken mogen blijven doorlopen tot uiterlijk 28 juni 2030.
Over de Europese Toegankelijkheidsakte en de Nederlandse Implementatiewet
De akte werd op 17 april 2019 goedgekeurd door het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie. De Richtlijn - 2019/882 - EN - EUR-Lex is op 7 juni van dat jaar gepubliceerd.
De Nederlandse implementatiewet had er op 28 juni 2022 moeten zijn. De Implementatiewet toegankelijkheidsvoorschriften producten en diensten (PDF) is echter pas op 15 april 2024 gepubliceerd. Hierin staan de aanpassingen in de volgende 7 wetten beschreven:
- Warenwet (Artikel I)
- Wet Gelijke Behandeling op Grond van Handicap of Chronische Ziekte (WGBH/CZ) (Artikel II)
- Telecommunicatiewet (Artikel III)
- Burgerlijk wetboek (Artikel IV)
- Overgangswet Nieuw Burgerlijk wetboek (Artikel V)
- Wet op het financieel toezicht (Artikel VI)
- Wet handhaving consumentenbescherming (Artikel VII)
De wetswijzigingen zijn van toepassing op:
- geldautomaten en pinautomaten
- computers en software voor op de computer
- kaartjesautomaten voor de koop van (openbaar) vervoertickets
- online bankieren en het afsluiten van leningen en hypotheken
- informatie bij het afsluiten van een telefoonabonnement of internetabonnement
- (mobiele) telefoons
- toegangsdiensten tot audiovisuele mediadiensten
- websites en webwinkels
- e-books en e-readers
Met name de laatste twee punten zijn relevant van uitgeverijen. In de Algemene Maatregel van Bestuur e-boekdiensten (Implementatiebesluit toegankelijkheidsvoorschriften e-boekdiensten) staat beschreven waaraan uitgeverijen die e-books aanbieden zich moeten houden. Deze is op 27 maart 2024 goedgekeurd door de Raad van State.
