Toegankelijkheidsmetadata is relatief nieuw. Het wordt nog niet breed toegepast in de uitgeefbranche. Voor de lezer is deze informatie ook nieuw. Het moet de informatie leren kennen en de toegevoegde waarde ervan ervaren. Afgelopen jaren zijn er nationaal en internationaal veel onderzoeken gedaan naar metadata. Waarbij – uiteraard – ook gekeken is naar de behoeften van de eindgebruiker; de lezer.
Accessibility Metadata Display Guide for Digital Publications 2.0
Uit deze onderzoeken is een richtlijn gekomen van op welke wijze informatie over toegankelijkheid gedeeld kan worden met de klant. Deze internationale richtlijn gepubliceerd door de Publishing Community Group van de W3C en heet Accessibility Metadata Display Guide for Digital Publications 2.0. Momenteel is het nog een Draft. Echter is de verwachting dat de wijzigingen naar de definitieve versie minimaal zullen zijn.
Vertaling vanuit ONIX en EPUB Accessibilty
Deze richtlijn vertaalt gestandaardiseerd opgeslagen ‘machine readable’ metadata naar ‘human readable’ tekst. En geeft daarmee essentiële informatie voor de lezer van digitale publicaties. De standaarden van waaruit de informatie vertaald kan worden zijn ONIX en de Schema.org metadata vanuit EPUB Accessibility 1.1 Aan de richtlijn is technische documentatie gekoppeld waarin exact beschreven staat hoe deze metadata geconverteerd kan worden naar begrijpelijke informatieve teksten voor de lezer:
Breed gedragen richtlijn
De Accessibility Metadata Display Guide for Digital Publications 2.0 is een richtlijn. Geen standaard waaraan partijen in de keten zich aan moeten houden. Het is een advies dat aangepast kan worden als dat beter past bij een regio of land, de doelgroep en inhoud van een catalogus. Toch wordt deze richtlijn breed gedragen. Grote aanbieders van digitale boeken nemen deze richtlijn grotendeels over. Ook het CB ondersteund met hun systemen het voorzien van de juiste metadata om deze richtlijn te kunnen toepassen.
Inhoud van de richtlijn
De richtlijn geeft essentiële informatie voor een brede lezersgroep. Er zijn 3 onderdelen die worden beschouwd als ‘key’ informatie. Dit is de belangrijkste informatie. Daarnaast wordt geadviseerd om nog meer gedetailleerdere informatie over het boek te geven, maar deze informatie kan op een minder prominente plek geplaatst worden. Bijvoorbeeld bij meer detailinformatie over het boek. De richtlijn geeft per onderdeel een suggestie van tekst die gebruikt kan worden. Doorgaans kan gekozen worden tussen een compacte of een meer beschrijvende tekst. Bijvoorbeeld:
- Appearance can be modified
- Appearance of the text and page layout can be modified according to the capabilities of the reading system (font family and font size, spaces between paragraphs, sentences, words, and letters, as well as color of background and text)
De vertaling naar het Nederlands van de richtlijn is in ontwikkeling, natuurlijk zijn boekaanbieders vrij om zelf een vertaling te maken.
Key informatie
De key informatie gaat over weergave aanpassen, niet-visueel lezen en conformiteit.
Weergave aanpassen
Deze sectie (3.1.1 Visual adjustments) geeft informatie over of lezers de weergave van tekst en paginalayout kunnen aanpassen. Denk bijvoorbeeld aan het aanpassen van lettertype en grootte, kleur en ruimte tussen letters, woorden, regels en paragrafen.
Niet-visueel lezen
Deze sectie (3.1.2 Support for nonvisual reading) geeft informatie over in hoeverre de publicatie volledig gelezen kan worden met hulpsoftware zoals schermleessoftware of brailleleesregels. Op deze plek wordt aangegeven of er alternatieven voor afbeeldingen beschikbaar is.
Conformiteit
Sectie 3.2. Conformance geeft handvatten om op begrijpelijke wijze informatie te geven over aan welke toegankelijkheidsstandaarden een publicatie voldoet. Ook voor lezers die geen kennis hebben over deze standaarden zoals EPUB Accessibility 1.1 en WCAG 2.2. Bijvoorbeeld door aan te geven dat aan minimale eisen of acceptabele eisen wordt voldaan. Als de informatie beschikbaar is, wordt hier ook aangegeven wie de publicatie heeft gecertificeerd.
Detail-informatie
Vooraf opgenomen audio
Sectie 3.1.3 Prerecorded audio is alleen relevant als de publicatie audio bevat of uit audio bestaat. Met deze sectie wordt aangegeven of een publicatie alleen uit audio bestaat (luisterboek), of de (volledige) audio gesynchroniseerd is met de tekst in het e-boek, of dat de publicatie audiofragmenten bevat.
Navigatie
Sectie 3.3 Navigation gaat over alle mogelijke manieren waarop een lezer kan navigeren door een publicatie. Goed kunnen navigeren is een belangrijke eigenschap van een digitale publicatie. Zeker bij publicaties die niet-recreatief gelezen worden. Onder navigatie valt de vermelding of er genavigeerd kan worden via een inhoudsopgave, een index of door structuur in de tekst zoals koppen en paginanummering.
Verrijkte content
Als er rijke content aanwezig in het boek, dan geeft sectie 3.4 Rich content aan hoe dat gecommuniceerd kan worden aan de lezer. En dan met name de manier waarop deze content leesbaar is. Het gaat hierbij bijvoorbeeld over wiskundige en chemische formules, informatierijke afbeeldingen, datavisualisaties, video en audio. Als deze onderdelen aanwezig zijn, kan aangegeven worden of ze bijvoorbeeld toegankelijk gemaakt zijn met MathML, of er lange beeldbeschrijvingen zijn toegevoegd en of er ondertiteling voor doven en slechthorenden en audiodescriptie beschikbaar is voor video.
Risico’s
De mogelijke risico’s die het lezen van een digitale publicatie met zich meebrengt, wordt aangegeven volgens Sectie 3.5 Hazards. Hier wordt tekst en duiding gegeven aan wat metadata over risico’s betekent. Bijvoorbeeld of er wel, geen of onbekende risico is door content met (licht)flitsen.
Toegankelijkheidssamenvatting
Sectie 3.6 Accessibility summary gaat over de toegankelijkheidssamenvatting. Omdat het hier over metadata gaat waar – als het goed is – begrijpelijke informatie staat, voegt de richtlijn hier verder niets aan toe.
Juridische overwegingen
Met toegankelijkheidsmetadata kun je aangeven of jouw uitgeverij of publicatie onder een van de uitzonderingen van de Europese Toegankelijkheidsakte valt. Sectie 3.7 Legal considerations stelt dat deze informatie niet gedeeld hoeft te worden met de lezer. Het geeft voor de lezer immers geen relevante informatie over hoe toegankelijk een publicatie is en hoe deze het beste gelezen kan worden. Ondanks dat er sprake is van een uitzondering op de wet, wordt een uitgeverij wel geacht het uiterste te doen om een publicatie zoveel mogelijk toegankelijk te maken. Daarbij hoort het verstrekken van informatie op welke vlakken een publicatie wel of niet toegankelijk is. Als het wel noodzakelijk is om informatie over de uitzonderingspositie te vermelden, dan doet de richtlijn een suggestie voor de tekst die daarvoor gebruikt kan worden.
Aanvullende toegankelijkheidsinformatie
Sectie 3.8 Additional accessibility information voorziet in het geven van extra (detail) informatie over toegankelijkheid. Hierbij gaat het om extra informatie over onderdelen die ook al benoemd zijn in eerdere secties. Bijvoorbeeld details over navigatiemogelijkheden. Of nieuwe informatie zoals dat er in de code extra informatie is toegevoegd zodat tekst goed wordt uitgesproken met synthetische spraak.
Selectie van toegankelijkheidsmetadata
De Accessibility Metadata Display Guide for Digital Publications 2.0 is een goed startpunt om te beslissen welke informatie je opslaat over toegankelijkheid bij je publicaties. Meerdere partijen in de keten gaan (deels) uit van deze richtlijn in de selectie van metadata die ze verwerken. Het Stappenplan toegankelijkheidsmetadata toepassen op publicaties gaat over welke metadata je kunt opslaan om goede informatie te geven over de toegankelijkheid van je publicatie.
