De wet toegankelijke e-boeken stelt dat als je voldoet aan geharmoniseerde normen en/of bijbehorende technische specificaties vastgesteld door de Europese Commissie dat er dan een vermoeden van conformiteit is aan de wet. Dus, als je voldoet aan deze norm, dan is het aannemelijk dat je voldoet aan de eisen die de wet stelt aan digitale publicaties.
Wat is dan die vastgestelde norm of technische specificatie? Die is helaas (nog) niet vastgesteld door de Europese Commissie. Daarom moet een uitgeverij zelf een norm vaststellen, waarmee je kunt aantonen dat je voldoet aan de toegankelijkheidseisen die in de EAA zijn vastgelegd. Gelukkig zijn er een aantal eisen en normen, waarmee je – als je eraan voldoet – een vermoeden van conformiteit aan de wet kunt onderbouwen.
Eisen uit de EAA
EAA heeft de volgende eisen gesteld aan e-boeken.
Toegankelijke e-boeken worden gerealiseerd:
i) door ervoor te zorgen dat, wanneer een e-boek naast tekst ook audio bevat, de tekst en audio gesynchroniseerd zijn;
ii) door ervoor te zorgen dat de digitale bestanden van het e-boek niet beletten dat hulptechnologie naar behoren functioneert;
iii) door te zorgen voor toegang tot de inhoud, voor de navigatie door de inhoud en de lay-out (met inbegrip van de dynamische lay-out) van het bestand, alsmede voor structuur, flexibiliteit en keuze voor de weergave van de inhoud;
iv) door alternatieve weergave van de inhoud mogelijk te maken en zorg te dragen voor interoperabiliteit met een veelheid aan hulptechnologieën, op een manier die waarneembaar,
begrijpelijk, bedienbaar en robuust is;
v) door ze vindbaar te maken via metadata-informatie over hun toegankelijkheidsfuncties;
vi) door ervoor te zorgen dat maatregelen van digitaal rechtenbeheer geen toegankelijkheidsfuncties blokkeren.
EPUB Accessibility 1.1 en EAA
Verschillende eisen uit EPUB Accessibilty 1.1 corresponderen met de eisen uit de EAA. Bijvoorbeeld dat er voldaan moet worden aan WCAG 2 niveau A en AA. Daarover in de volgende paragraaf meer.
In EPUB Accessibility wordt gesproken over gesynchroniseerde tekst en audio, de eerste eis van de EAA aan e-boeken. Sectie Distributie gaat over metadata (eis v) en Digital Rights Management (DRM, eis vi). Daarnaast worden nauwkeurig de eisen aan paginanummering vastgesteld (eis iii).
EPUB Accessibility 1.1 kan dus aangenomen worden als norm om te voldoen aan de eisen uit de EAA. In detail is EPUB Accessibility 1.1 gemapt met de eisen uit de EAA in document EPUB Accessibility - EU Accessibility Act Mapping op de website van W3C.
WCAG en EAA
Doel van een toegankelijk e-boek is natuurlijk toegankelijk zijn. De meeste eisen hiervoor – overeenkomstig met de EAA – zijn geformuleerd in WCAG 2.2. Met alle criteria onder richtlijn Aanpasbaar, maar ook criteria die gaan over reflowable of herschikken voldoe je aan eis iii. In eis iv komen letterlijk de 4 principes van de WCAG terug: waarneembaar, bedienbaar, begrijpelijk en robuust. Maar gaat ook voor een deel over het allereerste criterium in de WCAG 1.1.1 tekstalternatieven.
Kortom, WCAG is een norm die in de kern kan zorgen dat een digitale publicatie toegankelijk is. Samen met de extra eisen over metadata, DRM en gesynchroniseerde tekst en audio uit EPUB Accessibility kun je aantonen dat je publicaties voldoen aan de eisen die gesteld worden in de EAA.
Fixed Lay-out
Eisen iii en iv uit de EAA gaan onder andere over het flexibel gebruik van een e-boek. Hierbij gaat het over het kunnen aanpassen van de weergaven van de inhoud. En het kunnen inzoomen, bekijken op verschillende formaten en schermoriëntaties van een publicatie. Waarbij de inhoud herschikt of ‘reflowable’ is. Maar ook dat je kleur, lettertype, lettergrootte, letter-, woord-, regel-, en alinea-afstand kunt aanpassen.
Deze eigenschappen van digitale publicaties zijn niet alleen voor mensen met een beperking belangrijk, maar voor de meeste lezers. Juist het kunnen aanpassen van weergave en het flexibele gebruik van e-boeken wordt door lezers gezien als toegevoegde waarde van digitaal lezen.
PDF en fixed lay-out EPUB's
Helaas is het bij fixed lay-out niet mogelijk om juist deze aanpassingen te doen. Bij Fixed lay-out publicaties staan alle elementen (letters, regels, afbeeldingen) op een vaste plek op een pagina. Deze zijn dus niet aan te passen in grootte en herschikken niet als je inzoomt. Voorbeelden van fixed lay-out publicaties zijn PDF en fixed lay-out EPUB’s.
PDF-bestanden zijn van oorsprong bedoeld zijn voor consistente weergave. Het is bedoeld dat de weergave niet verandert ongeacht op welk apparaat, met welke applicatie of op welk scherm je de publicatie bekijkt. Dat druist direct in tegen het principe dat weergave aanpasbaar moet zijn. Iedereen herkent de issues van het inzoomen bij een PDF op een telefoon.
Voorbeelden van EPUB’s waarbij (wellicht legitiem) gebruik wordt gemaakt van fixed lay-outs zijn bijvoorbeeld stripverhalen en prentenboeken waarbij afbeeldingen en tekst onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.
In deze gevallen is het moeilijk dan wel onmogelijk om te voldoen aan de eisen die de EAA stelt aan e-boeken. Hiermee zal je aan de slag moeten. Dan wel door je publicaties aan te passen en volledig toegankelijk te maken, dan wel door aan te tonen dat deze publicaties onder de uitzondering op de wet vallen: fundamentele wijziging (in geval van bijvoorbeeld stripboeken in EPUB-formaat) of onevenredige last (PDF).
