Visuele beperkingen

Wat zijn visuele beperkingen?

Visuele beperkingen verwijzen naar een verminderd vermogen om visuele informatie waar te nemen. Dit kan variëren van milde tot zeer ernstige vormen van gezichtsverlies en heeft vaak te maken met genetische aandoeningen, verwondingen, ziekte, trauma of veroudering.

Volgens de website Volksgezondheid en Zorg heeft in Nederland ruim 1 miljoen mensen een visuele beperking. Daarvan zijn meer mensen slechtziend dan blind. Veel voorkomende visuele beperkingen zijn onder andere staar, glaucoom, maculadegeneratie, retinopathie en blindheid.

Het verschil tussen blind en slechtziend

Wettelijke definities van visuele beperkingen richten zich vaak op de ‘gezichtsscherpte’, die aangeeft hoe scherp of helder iemand kan zien. Dit getal maakt het verschil duidelijk tussen wat men noemt ‘wettelijke blindheid’ en ‘slechtziendheid’. Het is belangrijk om je te realiseren dat dit echter weinig zegt over wat iemand wel kan zien of hoe dat visueel wordt waargenomen.

Wanneer ben je blind

Veel mensen denken dat iemand pas blind is als deze helemaal niets meer kan zien, maar dat is niet altijd het geval. Wettelijke blindheid, ofwel maatschappelijke blindheid, wordt meestal gedefinieerd als een gezichtsscherpte van 20/200 of minder. Dit betekent dat iemand op zes meter afstand slechts kan zien wat iemand met een normale gezichtsscherpte (20/20) op zestig meter kan zien. Een klein deel van de mensen in deze categorie is blind vanaf de geboorte.

Mensen die blind zijn, kunnen geen standaard publicaties lezen. Vooral degenen die vanaf hun geboorte blind zijn, kunnen moeite hebben met het begrijpen van visuele concepten, zoals ‘perspectief’, ‘schaduw’ of ‘optische illusies’.

Wanneer ben je slechtziend?

Slechtziendheid verwijst naar een permanent verlies van gezichtsvermogen wat je dagelijkse activiteiten belemmert. In juridische termen wordt gezichtsvermogen dat niet gecorrigeerd kan worden tot bijna 20/20 als slechtziendheid beschouwd. Mensen met slechtziendheid kunnen bijvoorbeeld een centraal of perifeer gezichtsvelddefect hebben, wat leidt tot symptomen zoals:

• Wazig zicht van woorden 
• Beperkt gezichtsveld voor tekst - alleen leesbaar binnen een specifiek gebied 
• Een schittering die zich over het gehele gezichtsveld verspreidt 
• Delen van de tekst die ontbreken of zwart zijn

Deze symptomen leiden kunnen leiden tot vermoeidheid en verminderde leesvaardigheid.

Verschillende soorten visuele beperkingen

Visuele beperkingen kunnen verschillende vormen aannemen. De meest voorkomende vormen van zichtverlies zijn:

• Moeite met zien op afstand (bijvoorbeeld bijziendheid): Dit is de meeste voorkomende visuele beperking ter wereld. Mensen met bijziendheid kunnen voorwerpen op afstand niet goed zien, zoals tekst op een bord, ondertiteling op televisie of verkeersborden.
• Moeite met zien van dichtbij (bijvoorbeeld verziendheid): Het tegenovergestelde van bijziendheid. Mensen met verziendheid kunnen moeite hebben met het lezen van teksten of het gebruiken van een smartphone, vooral bij ouderdom.
• Kleurenblindheid: Ongeveer 700.000 mensen in Nederland hebben een vorm van kleurenblindheid. Zij hebben moeite met het onderscheiden van bepaalde kleuren, zoals rood en groen, of blauw en geel. Kleurenblindheid komt vaker voor bij mannen (8%) dan bij vrouwen (0,4%).
• Blindheid: Een ernstige vorm van visuele beperking waarbij iemand vrijwel niets kan zien of volledig blind is.
• Beperkt gezichtsveld (bijvoorbeeld tunnelzicht): Mensen met een beperkt gezichtsveld hebben slechts een klein gedeelte van hun omgeving in beeld, vaak in de vorm van een tunnel. Het zicht aan de zijkanten is sterk beperkt, wat het moeilijk maakt om te navigeren in de ruimte.
• Slecht nachtzicht (bijvoorbeeld nachtblindheid): Mensen met slecht nachtzicht hebben moeite met het zien in omstandigheden met weinig licht, zoals 's nachts of in donkere ruimtes.

Aanpassingen voor mensen met een visuele beperking

Mensen met visuele beperkingen kunnen baat hebben bij verschillende aanpassingen om tekst en beeld leesbaar te maken. Zo kunnen we bijvoorbeeld:

• De kleuren en lettergroottes van teksten aanpassen
• De inhoud in andere vormen aanbieden, zoals in audio of braille
• Content toegankelijk maken via alternatieve bediening, zoals via een toetsenbord

Tijdelijke visuele beperkingen

Naast permanente visuele beperkingen kunnen er ook tijdelijke zichtproblemen optreden. Deze kunnen verschillende oorzaken hebben, zoals het te snel opstaan, fel zonlicht, migraine, of onderliggende aandoeningen zoals hersentumoren.

Bewustzijn en de juiste aanpassingen

Visuele beperkingen variëren sterk, van slechtziendheid tot blindheid, en ze hebben vaak invloed op het dagelijks leven. Door meer bewustzijn en de juiste aanpassingen kan de toegankelijkheid voor mensen met een visuele beperking verbeterd worden. Of het nu gaat om (het aanpassen van) de tekstgrootte, tekst naar spraaktechnologie of andere hulpmiddelen. Het is belangrijk dat iedereen toegang heeft tot de informatie die zij nodig hebben. Dedicon produceert bestaande lectuur in toegankelijke vorm en helpt organisaties ook om dat zelf te doen.

Bronnen: Dedicon, WCAG, Volksgezondheid en Zorg