Toegankelijkheidsmetadata zegt iets over de mate van toegankelijkheid van een publicatie en welke specifieke toegankelijkheidseigenschappen een publicatie heeft. Deze metadata wordt op dezelfde manier opgeslagen als andere metadata van het boek. Zoals auteur, titel en genre. Toegankelijkheidsmetadata gaat bijvoorbeeld over aan welke standaard een publicatie voldoet (bijvoorbeeld EPUB Accessibility 1.1), maar ook of de tekstweergave aangepast kan worden en of afbeeldingen beschreven zijn.
Waarom Metadata?
Informatie vooraf
Als je een boek koopt, weet je doorgaans de titel, wie de auteur is en waar het boek over gaat. Waarschijnlijk ben je ook bekend met de prijs. Misschien heb je het boek gevonden doordat je zocht op verschijningsvorm (e-boek, luisterboek, hard- of softcover), taal en genre. Zodra je de detailpagina van het boek in de catalogus opent, zie je nog veel meer informatie over het boek staan. Bijvoorbeeld het aantal pagina’s, geschikte leeftijd, ISBN, Illustrator, uitgeverij, editie, enzovoorts. Allemaal informatie die je soms wel, soms niet gebruikt bij het zoeken, vinden en aankopen of lenen van een boek. Voor mensen met een beperking, of mensen die een leesvoorkeur hebben, kan informatie over de toegankelijkheid ook waardevol zijn.
Bijvoorbeeld: kan ik dit boek überhaupt lezen met schermleessoftware? Kan ik het lettertype aanpassen naar een formaat dat voor mij makkelijker leest? Kan ik inzoomen, zodat ik het boek ook zonder bril ’s avonds in bed kan lezen? Gelukkig kunnen deze vragen beantwoord worden met metadata. En wel, toegankelijkheidsmetadata.
Door vooraf informatie te verstrekken over de (toegankelijkheids)eigenschappen van een boek, schep je de juiste verwachtingen. Klanten weten wat ze krijgen als ze de publicatie openen. Hierdoor kunnen lezers een betere keuze maken in boeken. En eventueel een alternatief kiezen als ze het boek niet geschikt achten. Zeker bij ‘recreatief’ lezen, kan informatie over of ‘weergave aan te passen is’ meespelen bij de keuze voor een boek. Een lezer ‘moet’ immers het boek niet lezen en kan een ander kiezen. Als dat alternatief er niet is, en de uitgeverij is niet verplicht deze te bieden, dan weten mensen met een beperking vaak instanties te vinden waar ze een alternatieve leesvorm kunnen aanvragen van het boek. Dus, door lezers vooraf goed te informeren voorkom je ontevreden klanten en wellicht ook een werklast bij de servicedesk.
Informatie gebruiken
Behalve dat klanten vooraf informatie hebben over de toegankelijkheid van de publicatie, en daar wel of niet hun keuze van af laten hangen, geeft toegankelijkheidsmetadata ook informatie over op welke manier ze de publicatie kunnen gebruiken. Vrijwel niemand leest altijd op dezelfde manier. Soms vergroten lezers de tekst. Soms verkiezen ze een luisterboek boven een e-boek. Soms passen ze de uitlijning en lettertype aan. Maar om toegankelijkheidsfunctionaliteiten te kunnen gebruiken, moet je weten dat ze er zijn. Met gestandaardiseerde toegankelijkheidsmetadata kan een reader je wijzen op eigenschappen. Bijvoorbeeld dat er genavigeerd kan worden op paginanummering. Of dat weergave van tekst aangepast kan worden. En dat er ingezoomd kan worden, zonder dat er tekst uit beeld valt.
Toegankelijkheidsmetadata zorgt ervoor dat lezers op de hoogte zijn van de mogelijkheden van een publicatie. Zodat ze ervoor kunnen kiezen om die functionaliteiten in te zetten of niet. Ze hebben het boek (soms noodzakelijkerwijs) besteld of geleend en kunnen de voor hun beste manier van lezen kiezen.
Er is verschil tussen methodes waarmee je informatie vooraf geeft en waarmee je informatie geeft over het gebruik van een publicatie. Dit is beschreven in het artikel Toegankelijkheidsmetadata toevoegen volgens standaarden..
Wetgeving
Vanuit de Europese Toegankelijkheidsakte is het belang van het vooraf informeren van de lezer over toegankelijkheid erkent. In de wet staat dan ook dat publicaties vindbaar moeten zijn via metadata-informatie over hun toegankelijkheidsfuncties. In het implementatiebesluit toegankelijkheidsvoorschriften e-boekdiensten staat dat uitgeverijen verantwoordelijk zijn voor het gestandaardiseerd toevoegen van metadata bij publicaties. En dat alle partijen in de keten van e-boekdiensten deze metadata moeten doorgeven. Het kan voorkomen dat als aanbieders van een specifieke catalogus zich aan strikte toegankelijkheidseisen moeten houden, zij geen publicaties opnemen als deze geen toegankelijkheidsmetadata hebben.
Er is niet vastgesteld welke informatie er meegeleverd moet worden met een publicatie. Nationaal en internationaal wordt er tot op heden gebruik gemaakt van een selectie aan informatie over toegankelijkheid. Welke toegankelijkheidsmetadata dit is, is te lezen in artikel Waardevolle metadata voor de lezer. Op welke manier je metadata toevoegt, is te lezen in artikel Toegankelijkheidsmetadata toevoegen volgens standaarden.
