Wat is braille?

6-puntsbraille

Het oorspronkelijke braille, zoals Louis Braille het ontwierp, is een systeem van 6 puntjes verdeeld over twee kolommen met elk drie cellen. De puntjes in de linkerkolom worden aangeduid met 1, 2 en 3, die in de rechterkolom met 4, 5 en 6.

Dat lijkt misschien onlogisch, maar met een brailletypemachine - of met een brailletoetsenbord op je iPhone - kun je zo heel eenvoudig braille typen: toets 1 met je linker wijsvinger, 2 met je linker middelvinger en 3 met je linker ringvinger. En je raadt het al: puntje 4, 5 en 6 typ je met je rechter wijs-, middel- en ringvinger. Om één braillekarakter te typen, heb je dus 1 tot 6 vingers tegelijk nodig!

Er zit logica in het braille-alfabet. Hieronder is het afgebeeld.

• De letters a t/m j gebruiken alleen de eerste twee rijen (puntjes 1, 2, 4 en 5) 
• Bij de volgende 10 letters komt puntje 3 erbij
• Bij de laatste 10 letters komt ook puntje 6 erbij

Hé, de w staat niet op zijn plaats! Dat klopt: het braille-alfabet is in 1829 ontwikkeld door Louis Braille; de w zat toen niet in het Franse alfabet.

Maar je wilt ook hoofdletters en cijfers kunnen schrijven. Dat is simpel:

• Hoofdlettertekens maak je door een hoofdletterteken voor de letter te zetten
• Cijfers maak je door voor de letters a t/m j een cijferteken te plaatsen  

Op het plaatje zie je ook leestekens. Die maken alleen gebruik van de onderste twee rijen van het braille (puntjes 2, 3, 5 en 6). 
Tot en met het uitroepteken herken je de letters a t/m f. Vanaf rond haakje openen (gezakte h) en sluiten (gezakte j) klopt dat niet meer. Merk op dat h en j in braille spiegelbeeldig zijn, net als de ronde haakjes. Maar de in dit plaatje ontbrekende gezakte g bestaat wel degelijk! Die kan zelfs twee betekenissen hebben: het dubbele aanhalingsteken (“), of, met een spatie ervoor en erna: het isgelijkteken (=). De gezakte i bestaat ook; dat is de asterisk of het ‘sterretje’ dat wordt gebruikt voor voetnoten, maalteken en – in braille – als herhalingsteken in liederen en breipatronen. Je kunt werkelijk alles schrijven in braille! Al is dat niet altijd even simpel.

Als je wilt weten hoe het precies zit, kijk dan op de website van de braille-autoriteit voor het Nederlandse en Vlaamse taalgebied. Hier vind je ook de laatste versie van de zespunts-standaard.  

8-puntsbraille

Er is ook 8-puntsbraille. De eerste 6 punten komen overeen met 6-puntsbraille, maar er zijn twee punten extra toegevoegd. Punt 7 zit onder punt 3, punt 8 onder punt 6. De linkerkolom bestaat dus uit 1, 2, 3, 7 en de rechter uit 4, 5, 6, 8. Met een brailleleesregel kun je tekst op beeldschermen (computer, laptop, tablet, smartphone) naar keuze in 6-punts- of 8-puntsbraille weergeven. 

Er is in februari 2023 een standaard Nederlandse 8-puntsbrailletabel gepubliceerd. Lezers kunnen op een brailleleesregel ook eigen instellingen maken. Dat kan heel handig zijn. Maar er moet natuurlijk wel een schrijfwijze zijn die iedereen kan begrijpen. Op de website van de braille-autoriteit vind je meer informatie over het 8-puntsbraille.