Boijmans van Beuningen investeert in optimale kunstbeleving

Met de ratificatie van het VN-Verdrag inzake de rechten van mensen met een handicap, voelde Museum Boijmans Van Beuningen de urgentie om werk te maken van toegankelijkheid. Karen de Moor, medewerker afdeling Educatie en publieksbegeleiding bij Boijmans Van Beuningen: “De centrale vraag was: hoe kunnen we blinden en slechtzienden kunst laten ervaren? Samen met Elvera van Leeuwen hebben we dat vraagstuk opgepakt. De RAAK-Stimuleringsprijs was daarbij meteen ook een stok achter de deur om vaart te maken en het plan ook daadwerkelijk handen en voeten te geven.”

‘Hoe het is om een visuele beperking te hebben kwam toen echt pas binnen.’

Zelf oogaandoeningen ervaren 

Het programma Ongezien Boijmans werd in het voorjaar 2018 gelanceerd. Voorafgaand aan de lancering werden de rondleiders op intensieve wijze getraind, waarbij ook Dedicon een onderdeel verzorgde. “Het rondleiden van mensen met een visuele beperking is echt wel heel anders dan wanneer je ziende mensen rondleidt. Zo konden de rondleiders dankzij speciale brillen zelf ervaren wat het is om blind of slechtziend te zijn. Bijvoorbeeld dat je met een bepaalde oogaandoening objecten alleen nog van heel ver af kunt waarnemen. Of met een andere visuele beperking juist van heel dichtbij. Die ervaring was voor de rondleiders erg intensief, en soms zelfs emotioneel. Hoe het is om een visuele beperking te hebben kwam toen echt pas binnen.”
 

'Tijdens de interactieve rondleidingen worden de zintuigen zodanig geprikkeld dat een optimale kunstbeleving ontstaat; behalve luisteren naar de treffende beeldbeschrijvingen en verhalen, kunnen deelnemers ook objecten voelen, muziek horen en geuren opsnuiven.' 

Waaier aan mogelijkheden

Behalve advies en begeleiding tijdens het hele traject en tactiele tekeningen van spraakmakende kunstwerken, verzorgde Dedicon ook trainingen Beeldbeschrijving. Hiermee zijn de rondleiders in staat de visuele essentie van de kunstwerken goed over te brengen. “Het mooie van het programma Ongezien Boijmans is dat we samen met Dedicon een manier hebben gevonden om de bezoekers via verschillende zintuigen kunst te laten ervaren. De rondleiders beschikken over een waaier aan mogelijkheden om in te spelen op verschillende behoeften van de doelgroep. De ene bezoeker vindt het juist zeer verhelderend om via tastbare tekeningen een beter begrip te krijgen van het betreffende kunstwerk, een andere reageert weer sterk op bijbehorende muziekfragmenten en weer een ander is juist getriggerd door de geur van een 17e eeuws atelier.”

Programma voor blinden en slechtzienden slaat aan

Het programma Ongezien Boijmans sloeg aan. “Sterker nog, de instaprondleidingen zaten van begin af aan helemaal vol! En alleen bij de lancering hadden we er gericht reclame voor gemaakt. Daarna zong het eigenlijk als vanzelf rond middels mond-tot-mond-reclame.”

7 topstukken werden in de rondleiding voor blinden en slechtzienden opgenomen:

• Studio Wieki Somers, Merry-Go-Round Coat Rack
• Jacopo del Sellaio, Orpheus, Euydice en Aristaeus 
• Salvador Dalí, Paar met het hoofd vol wolken
• Rembrandt van Rijn, Titus aan de lessenaar
• Wassily Kandinsky, Lyrisches
• Auguste Rodin, Pierre de Wissant (Burger van Calais)
• Jheronimus Bosch, De marskramer

Toekomstplannen toegankelijkheid

Museum Boijmans Van Beuningen ondergaat momenteel een grootschalige renovatie. Een goed moment om na te denken over toekomstige stappen die het museum moet nemen op het gebied van toegankelijkheid. “Stichting Zonnebloem heeft inmiddels een toegankelijkheidscheck van het gebouw gedaan. De rapportage die daaruit is voortgekomen nemen we natuurlijk mee in de renovatieplannen. Duidelijke trapmarkeringen bijvoorbeeld. Maar ook gaan we aan de slag met toegankelijke bezoekersinformatie. Zo willen we onze website voor mensen met een visuele en auditieve beperking verder verbeteren. En mijn eigen toekomstwens is dat blinden ooit individueel kunnen rondlopen in het museum. Bijvoorbeeld met behulp van de apparaat dat herkent waar je loopt en tegelijkertijd ook inhoudelijke informatie over de kunstcollectie geeft.” 

‘Mijn wens is dat blinden ooit individueel kunnen rondlopen in het museum.’

De rondleiding is een inclusieve oplossing; het is zo opgezet dat de mensen met een visuele beperking sámen met degene met wie ze het museum bezoeken van de kunst kunnen genieten. “Degene die ‘mee is’, is met nadruk geen begeleider, maar ook deelnemer. Samen het museum bezoeken, samen ervaren, dat staat centraal. Deze gedachte willen we ook voor ontwikkelingen in de toekomst vasthouden.”