Het ABC bevordert in het bijzonder de productie van publicaties die vanaf de bron volledig toegankelijk zijn voor alle lezers, met als algemeen doel hetzelfde product beschikbaar te maken voor iedereen.
De doelstellingen van het ABC sluiten goed aan bij de 2019 richtlijn van de Europese Unie (EU), ook wel de Europese Toegankelijkheidsakte genoemd. Inmaculada Placencia Porrero, senior expert op het gebied van Handicap en Inclusie bij het Directoraat-generaal Werkgelegenheid, Sociale zaken en Inclusie van de Europese Commissie, bespreekt de hoofddoelstellingen van de richtlijn vanuit het perspectief van inclusief publiceren voor personen met beperkingen, zoals voor slechtzienden en blinden.
“De richtlijn zal ervoor zorgen dat personen met een handicap (evenals veel ouderen) zullen profiteren van een groter aanbod van toegankelijke producten en diensten, en dus actiever kunnen deelnemen aan de samenleving en de economie.”
Wat is het belangrijkste doel van de Europese Toegankelijkheidsakte?
Het belangrijkste doel van de Akte is om bepaalde producten en diensten die binnen de Europese markt worden vervaardigd en aangeboden, toegankelijk te maken voor mensen met een beperking. De belangrijkste producten die binnen de richtlijn vallen zijn computers en besturingssystemen, zelfbedieningsterminals zoals betaalterminals, geldautomaten en sommige kaartverkoop- en incheckautomaten, evenals interactieve zelfbedieningsterminals die informatie bieden. Het omvat ook smartphones, tv-toestellen en set-topboxen en e-readers. De diensten in de richtlijn zijn de meeste telecommunicatiediensten, het Europese alarmnummer 112, toegang tot audiovisuele mediadiensten, sommige onderdelen van vervoersdiensten, bankdiensten voor consumenten, e-commerce, e-books en bepaalde software.
De richtlijn zal ervoor zorgen dat personen met een beperking (evenals veel ouderen) zullen profiteren van een groter aanbod van toegankelijke producten en diensten, en dus actiever kunnen deelnemen aan de samenleving en de economie. De richtlijn draagt ook bij aan de uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten, een EU-brede drijfveer om nieuwe en effectievere rechten voor burgers te creëren, met name inclusie van mensen met een beperking (beginsel 17 van de pijler). Bovendien zullen fabrikanten en dienstverleners hun producten en diensten in de hele EU kunnen verkopen en distribueren zonder ze aan te hoeven passen aan uiteenlopende nationale bepalingen. Ook geïmporteerde producten en diensten zullen aan deze eisen moeten voldoen.
Wat is de tijdlijn voor de implementatie van de richtlijn?
Vanaf de datum van de publicatie op 28 juni 2019 hebben de EU-lidstaten drie jaar de tijd (d.w.z. tot 28 juni 2022) om de bepalingen van de richtlijn in nationaal wetgeving om te zetten, en nog eens drie jaar (d.w.z. tot 28 juni 2025), om die bepalingen toe te passen.
Er is een aantal overgangsmaatregelen ingevoerd. Producten die al in gebruik zijn en servicecontracten die vóór 28 juni 2025 zijn afgesloten, krijgen nog vijf jaar (tot 28 juni 2030) voordat naleving is vereist. En voor zelfbedieningsterminals is de overgangsperiode 20 jaar na ingebruikname. In de meeste gevallen is naleving van de richtlijn echter vanaf juni 2025 vereist.
Wat verandert er voor fabrikanten en uitgevers?
Vanaf 28 juni 2025 kunnen bedrijven, waaronder fabrikanten en uitgevers, de Europese markt alleen voorzien van producten en diensten die voldoen aan de toegankelijkheidsvereisten van de richtlijn. Hierdoor krijgen zij toegang tot de interne markt als geheel. Bedrijven zullen ook aan bepaalde rapportageverplichtingen moeten voldoen. Zo zullen ze consumenten moeten informeren over de toegankelijkheidskenmerken van hun producten en diensten.
Hoe verhoudt de Europese toegankelijkheidsakte zich tot het door de WIPO beheerde Verdrag van Marrakesh om de toegang tot gepubliceerde werken voor blinde, slechtziende of leesbeperkte personen te vergemakkelijken?
De wet vormt een aanvulling op het Verdrag van Marrakesh. Het doel is ervoor te zorgen dat vanaf hun ontstaan nieuwe elektronische boeken (e-books) toegankelijk zijn. Het gaat niet om het aanpassen van niet-toegankelijke boeken; het gaat erom ervoor te zorgen dat wanneer e-books worden gemaakt, de bijbehorende bestanden toegankelijkheidsopties bevatten, zoals gestructureerde tekst en beeldbeschrijvingen. De wet vereist ook dat informatie over de toegankelijkheidsopties van deze e-books beschikbaar is, zodat klanten met een beperking weten wat ze kopen.
Behalve EU-fabrikanten en -uitgevers, zijn er andere economische actoren, zoals distributeurs en importeurs, op wie de richtlijn betrekking heeft?
De richtlijn is relevant voor alle marktdeelnemers in de uitgeversketen: fabrikanten, dienstverleners, importeurs, distributeurs, gemachtigde vertegenwoordigers en consumenten. De richtlijn suggereert ook dat met betrekking tot e-books, tevens uitgevers en andere bedrijven die bij de distributie betrokken zijn onder het concept van dienstverlener kunnen vallen.
Welke e-book formaten of functies zijn voorzien?
De richtlijn specificeert geen specifiek formaat, maar schetst functionele toegankelijkheidseisen waaraan verschillende formaten zou kunnen worden voldoen. De richtlijn bevat echter wel een procedure waarbij de Commissie normen kan vaststellen en technische specificaties kan aannemen, die een veronderstelling van conformiteit met de toegankelijkheidsvereisten van de richtlijn opleveren.
Hoeveel boeken zullen er, zodra de richtlijn is geïmplementeerd, in toegankelijke vorm in de EU beschikbaar zijn?
Het is moeilijk te zeggen, omdat het afhangt van het aantal boeken dat wordt gepubliceerd na 28 juni 2025, de datum vanaf wanneer de richtlijn van toepassing is. De richtlijn heeft in principe betrekking op alle nieuwe boeken. We hopen ook dat er ‘best practices’ in de richtlijn worden opgenomen in de vorm van meer dan wettelijk vereiste toegankelijke e-books.
Kunt u ons meer vertellen over de vrijstellingen of uitzonderingen die in de richtlijn zijn opgenomen?
Er zijn inderdaad een aantal uitzonderingen op grond van de richtlijn. Zo zijn microbedrijven niet verplicht hieraan te voldoen. Kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) blijven verplicht om toegankelijke boeken te publiceren, maar hebben enig soelaas wat betreft rapportagevereisten. In de richtlijn zijn tevens een aantal andere waarborgen ingebouwd waarvan bedrijven ook kunnen profiteren. De implementatie van toegankelijkheidsvereisten is bijvoorbeeld alleen verplicht voor zover het geen onevenredige last oplegt of niet leidt tot de fundamentele wijziging van het product of de dienst. Bovendien vereist de richtlijn dat een uitgever van e-books toegankelijke e-books aanbiedt, maar niet dat de uitgever papieren versies van boeken in braille produceert.
Hoe wordt de richtlijn gehandhaafd?
Handhaving van de richtlijn is een proces. Bedrijven zullen moeten verklaren de richtlijn na te leven, vervolgens zullen de markttoezichtautoriteiten en de autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor de naleving van de diensten controleren of alles in orde is. Uiteindelijk zullen consumenten volgens nationaal recht naar de rechter kunnen gaan.
Elke lidstaat is verantwoordelijk voor de oprichting van zijn eigen markttoezichtautoriteit en de autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor de naleving van diensten. Het is nog te vroeg om te zeggen welke dat zullen zijn en hoe ze zullen worden georganiseerd, maar de lidstaten zullen verplicht zijn om het publiek te informeren over deze autoriteiten, hun verantwoordelijkheden en de beslissingen die ze nemen wanneer ze operationeel worden.
[Dit artikel is de Nederlandse vertaling van een artikel van de WIPO (© WIPO, 2020 Attribution 3.0 IGO (CC BY 3.0 IGO)]
