1. Wat is toegankelijk publiceren?
Zelfstudie & opdracht webinar Basisprincipes | cursus Pragmatische Inzichten
Een korte introductie in de terminologie. Hoe komen we van toegankelijkheid, via digitale toegankelijkheid, bij toegankelijk publiceren?
LET OP: op deze pagina zijn enkele video's opgenomen. Om de video’s te tonen moet je ALLE cookies accepteren. Er wordt namelijk géén alternatieve tekst weergegeven als de video niet geladen wordt.
Toegankelijkheid, inclusie en design for all
Toegankelijkheid: toegankelijkheid heeft te maken met hoe gemakkelijk je ergens toegang toe krijgt. Het is de mate waarin informatie, producten, diensten en omgevingen open en bruikbaar zijn voor iedereen. Toegankelijkheid is dus niet zwart-wit, een ja of nee, maar een schaal. Het is een kwaliteitseigenschap. Vaak wordt snel gedacht aan fysieke toegankelijkheid; denk aan een hellingbaan voor een rolstoel. Maar het gaat ook om toegankelijkheid van informatie, zoals het kunnen waarnemen van een krantenartikel, het journaal of een lesboek.
We maken onderscheid tussen:
- Fysieke toegankelijkheid: gebouwen, woningen, buitenruimtes
- Digitale toegankelijkheid: websites, e-books, documenten, software, hardware
- Sociale toegankelijkheid: werk/school, cultuur/sport, thuis, openbaar leven, gedrag
In deze training richten we op digitale toegankelijkheid.
VIDEO: Wat is toegankelijk publiceren?
Inclusie: waar het bij toegankelijkheid gaat om toegang krijgen, gaat het bij inclusie om een stap verder. Het gaat om meedoen, erbij horen, gewaardeerd worden en niet worden buitengesloten. Anders gezegd: toegankelijkheid zorgt ervoor dat je op het feestje kunt komen, inclusie zorgt ervoor dat je ook echt mee kunt dansen. De persoon zelf moet mee willen doen, maar de omgeving ook.
Design for all: letterlijk betekent dit het ontwerpen voor iedereen. Het doel is daarbij om rekening te houden met mensen met een beperking en een ontwerp te maken dat goed is voor iedereen, zonder dat je achteraf nog specifieke aanpassingen moet doen voor een specifieke groep. Daarom wordt het ook al breed gedragen en toegepast.
Deze cursus richten we ons op toegankelijkheid. Maar er is natuurlijk grote verwantschap met inclusie en design for all.
VIDEO: Toegankelijkheid, inclusie en design for all
Digitale toegankelijkheid
Digitale inhoud is te verdelen in twee groepen; informatie en interactie. Hieronder een aantal voorbeelden van beide soorten:
Voorbeeld 1: Informatie
- Tekst
- Afbeeldingen
- Video
- Audiofragmenten
- Audiocues
- Navigatieknoppen
- 3D game
- Oefeningen (formulieren)
Voorbeeld 2: Interactie
- Lezen
- Klikken/navigeren
- Aan-/uitzetten
- Zoeken
- Schrijven/typen
- Markeren
- Slepen
- Laten voorlezen
Toegankelijkheid raakt beide soorten digitale content. En, hoewel er overlap is, ligt bij beide de nadruk op andere factoren.
- Informatie
Bij informatie is het waarnemen belangrijk. Kunnen alle gebruikers de informatie zien, horen of voelen? Als ze het niet kunnen zien, kunnen ze het dan horen of voelen? Als ze het niet kunnen horen, kunnen ze het dan zien of voelen?
- Interactie
Bij interactie is de bediening belangrijk. Hoe gebruiken gebruikers de interface? Met bijvoorbeeld muis, toetsenbord, touchscreen, knoppen, spraakbesturing. En wat als ze één van deze methodes niet kunnen gebruiken, wat is dan het alternatief?
Waarneembaar, bedienbaar, begrijpelijk en robuust
Voor het volledig kunnen benutten van de inhoud is het belangrijk dat gebruikers de informatie kunnen waarnemen en bedienen. Dit moet kunnen op een begrijpelijke manier. Mensen kunnen hiervoor (hulp)software en hardware gebruiken. Belangrijk is dat deze software goed samenwerkt met de inhoud. Daarvoor is het belangrijk dat de inhoud op robuuste manier is opgebouwd.
Hiermee is er een link gelegd met de 4 principes uit toegankelijkheidsrichtlijn WCAG waar we later verder op in gaan:
- Waarneembaar
- Bedienbaar
- Begrijpelijk
- Robuust
Toegankelijk publiceren
Toegankelijk publiceren: je geeft toegankelijke digitale publicaties (e-boeken, webcontent, documenten) uit die iedereen kan waarnemen, begrijpen en gebruiken. Toegankelijk publiceren gaat niet alleen over het kunnen lezen van een publicatie, maar ook over het kunnen krijgen (bijvoorbeeld via een aankoop in een webshop), het kunnen openen en gebruiken van de publicatie, op een wijze die een gebruiker nodig heeft. Ongeacht of je een beperking hebt of niet.
Toegankelijk publiceren aan de bron: publicaties worden direct toegankelijk gemaakt. Er hoeft achteraf niets aangepast te worden en er hoeft geen alternatief gemaakt te worden van de publicatie voor een specifieke doelgroep.
Toegankelijkheid achteraf: de publicatie is niet toegankelijk (voor iedereen) en er moeten achteraf aanpassingen gedaan worden, zodat iemand met een beperking deze kan waarnemen, begrijpen en gebruiken. Dedicon heeft jarenlang ervaring met het achteraf toegankelijk maken van publicaties voor mensen met een leesbeperking. We hopen dat uitgeverijen in de toekomst steeds meer publicaties aan de bron toegankelijk maken, zodat iedereen meteen de gewenste informatie tot de beschikking heeft.
Inclusief publiceren gaat nog een stap verder dan toegankelijk publiceren. Hierbij gaat het er niet alleen om dat iedereen toegang heeft tot een publicatie, maar ook dat niemand wordt uitgesloten door de inhoud van de publicatie. Denk aan geslacht, gender, ras, religie, identiteit, opleidingsniveau, taal, et cetera.
Toegankelijk publiceren in de praktijk
Zoals eerder omschreven is digitale inhoud te verdelen in twee groepen; informatie en interactie. Het kan voorkomen dat bij de ontwikkeling van digitale content er onderscheid gemaakt wordt in het productieproces van informatie en interactie. Met name bij uitgeverijen.
Bijvoorbeeld een auteur van een lesmethode schrijft lesstof (informatie) die vervolgens in een interactieve leeromgeving wordt geplaatst. De auteur is niet verantwoordelijk voor het functioneren van de interactie in de leeromgeving – bijvoorbeeld een interactieve afbeelding of de invoer bij een vraagtype. De programmeur van de leeromgeving daarentegen is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de lesstof in de leeromgeving. Van beide kanten zal er aan toegankelijkheid gewerkt moeten worden. Daarnaast zijn ze afhankelijk van elkaar. Als de programmeur de invoervelden van een vraagtype niet op juiste manier toegankelijk maakt, dan kan de auteur toegankelijke content aanbieden, maar dan kan een gebruiker het niet bedienen. Als de programmeur ervoor zorgt dat er op verschillende manieren een beeldbeschrijving aan een afbeelding kan worden toegevoegd, maar de auteur schrijft geen beeldbeschrijving, dan kunnen nog niet alle gebruikers (de informatie uit) de afbeelding waarnemen. Hetzelfde geldt ook voor de bediening en het waarneembaar maken van video’s voor mensen met een visuele beperking, voor het toepassen van een juiste hiërarchische en goed gecodeerde koppenstructuur of voor het gebruik van een goede contrastrijke tekstkleur ten opzichte van de achtergrond, et cetera.
OPDRACHT 1
Selecteer een rijke digitale publicatie van eigen makelarij. Deze publicatie zul je als casus tijdens alle sessies van deze cursus gebruiken. Het kan een e-book, artikel op een website of nieuwsbrief zijn. Probeer een publicatie te vinden die zoveel mogelijk van het volgende bevat:
- Verschillende soorten afbeeldingen
- Gebruik van kleur
- Gestructureerde tekst (bijvoorbeeld verschillende hoofstukken of secties met paragrafen (met koppen) op verschillende niveaus)
- Verschillende vormen tekst (paragrafen, lijsten, tabellen, citaten, kaders, hyperlinks)
- Datavisualisaties zoals grafieken, infographics, diagrammen
- Media zoals audio en video
- Teksten in verschillende talen
Indien gewenst kun je meer publicaties als casus tijdens deze sessies gebruiken.
NOTABENE: Onze experts zullen deze publicatie(s) niet bekijken, noch hoeft er toegang tot deze publicatie(s) worden verleend. Het is echter wel sterk aanbevolen om eigen publicaties als casus erbij te betrekken, ter ondersteuning van je eigen leerproces. Je zult datgene wat je leert sneller relateren aan de publicatie(s) en daarmee de lesstof vertalen naar je dagelijkse praktijk.