Reliëfabonnement 2022 - Editie 5 – Fokke & Sukke

Inleiding

In deze editie maak je kennis met de cartoon Fokke en Sukke.

Fokke en Sukke is een cartoonreeks waarin een eend (Fokke) en een kanarie (Sukke) op een humoristische, scherpe en tikkeltje sarcastische wijze de actualiteit aan de kaak stellen. Op dit moment zijn de cartoons dagelijks in NRC Handelsblad te vinden en verschijnen ze incidenteel in andere bladen en tijdschriften. Ook zijn er verschillende scheurkalenders, jaaroverzichten en cartoonboeken gemaakt.

Fokke en Sukke zijn bedacht door het driemanschap John Reid, Bastiaan Geleijnse en Jean-Marc van Tol. Jean-Marc van Tol tekent de cartoons. Ondanks dat Fokke en Sukke een eend en een kanarie voorstellen, gedragen ze zich als mensen en zien ze er (door sommige details) ook net zo uit. Ze staan bijvoorbeeld rechtop, dragen kleding en onderaan hun lijfjes hangt een menselijk geslachtsdeel.

Elke cartoon bestaat uit een simpele lijntekening gemaakt in kleur of zwart-wit. Fokke en Sukke zijn altijd ten voeten uit in beeld en worden soms voorzien van attributen. De ruimte om de twee figuurtjes heen is verder meestal vrij leeg zodat alle aandacht naar de twee karakters gaat. In de cartoons maken Fokke en Sukke vaak ieder een opmerking die in tekst wordt weergegeven. De letters lijken op handgeschreven blokletters en hebben allemaal dezelfde grootte, zonder hoofdletters.

Fokke draagt vaak een blauw matrozenhoedje op zijn hoofd met daarop op de voorkant de letter F. Sukke heeft regelmatig een rood petje op met dáárop de letter S; hij draagt de pet achterstevoren dus die S is net boven de klep zichtbaar. Verder dragen ze allebei slechts een horizontaal gestreept mouwloos shirtje en niks aan de benen; die ‘benen’ zijn dan ook bij beide twee smalle pootjes. Tussen die poten in hangt bij zowel Fokke als Sukke duidelijk zichtbaar een piemel.

Net zo goed als Fokke en Sukke menselijke trekjes vertonen in uiterlijk en gedrag (ze praten!), hebben ze ook typische vogeltrekjes. Zo hebben beide een snavel en vleugels in plaats van handen en armen. Sukke heeft de voeten van een vogel en Fokke die van een eend.

Meestal zien Fokke en Sukke eruit zoals we hierboven beschrijven. Maar afhankelijk van het onderwerp transformeren ze soms bijna volledig naar bekende mensen. Bijvoorbeeld een cartoon waarin Fokke en Sukke figureren als Boris Johnson en Donald Trump. Ze dragen dan een pak, stropdas, broek met brede pijpen en hebben het kenmerkende kapsel van beide voormalig leiders.

Ook appelleren Fokke en Sukke soms aan stereotypen door kleding, haardracht en attributen. De verwijzing is dan niet naar een bekende persoon maar naar alle gewone stervelingen op deze planeet, niet in de laatste plaats wijzelf!

Elke cartoon opent met de namen Fokke & Sukke. Die namen zijn ook meteen het onderwerp van de zin die dááronder volgt. Bijvoorbeeld: ‘fokke & sukke’ (in dikke letters geschreven) ‘krijgen ineens een idee’ (iets minder vette letters). Of: ‘fokke & sukke’ ‘mogen geen frisdrank mee op school’, of ‘fokke & sukke’ ‘hebben zitting in de taskforce nepnieuws’. En: ‘fokke & sukke’ ‘lichten de afdeling door’. Na deze openingszin volgt altijd een reactie daarop (meestal in de vorm van een opmerking van de twee personages).

In onze cartoon hier is de openingszin ‘fokke & sukke’ ‘praten juist heel openlijk over hun gevoelens’. In de cartoontekening schudden Fokke en Sukke elkaar de hand. De een vraagt ‘Hoe gaat het?’, de ander antwoordt: ‘Goed’. Een ziende lezer zal in eerste instantie eerst naar de getekende figuurtjes kijken alvorens te lezen wat er gezegd wordt. Dit komt omdat een tekening vaak eerder de aandacht trekt.

Beschrijving tekening – Fokke & Sukke

Bovenaan in het midden van de tekening staan dus de namen ‘Fokke & Sukke’. In de rechterbovenhoek is een vierkant kadertje geplaatst met links ervan de letters QR. Binnenin dit kader vind je een QR-code. Als je deze QR-code scant, krijg je een link naar de audioversie van deze tekst. Ook kun je via deze link de digitale tekstversie van de uitleg vinden. Helemaal onderaan staat Reliëfabonnement 2022-5. In het midden van de voelbare tekening vind je de twee hoofdrolspelers. We zullen deze tekening van boven naar beneden uitleggen.

Onder de namen Fokke & Sukke volgt het vervolg van de openingszin: ‘Praten juist heel openlijk over hun gevoelens’. Weer daaronder staan de opmerkingen die Fokke en Sukke tegen elkaar zeggen. Deze opmerkingen worden in de eigenlijke cartoon via een diagonaal lijntje met de twee figuren verbonden zodat je weet wie wat zegt. Wij hebben er een stippellijntje van gemaakt zodat het onderscheid tussen de lijnen van de tekening en de lijn die naar de opmerking leidt goed te voelen is.

Verder naar beneden voel je Fokke en Sukke zelf. Sukke staat links en Fokke staat rechts. Zoals al eerder gezegd geven ze elkaar een hand, terwijl ze naar elkaar zijn toe gericht. Op de achtergrond en om hen heen is dit keer verder niets te zien; bij andere Fokke & Sukke-cartoons is dat wel eens het geval. Rechts onderaan staan de letters RGvT. Dit zijn de initialen van John Reid, Bastiaan Geleijnse en Jean-Marc van Tol.

We zullen eerst Sukke (het linker figuur) verkennen. Sukke staat naar Fokke toe gedraaid en daarom voel je met name zijn rechter zijkant. Als je vanaf de vraag ‘Hoe gaat het?’ via de diagonale stippellijn naar beneden gaat, kom je uit bij de bovenkant van zijn petje; een bolvormige lijn. Onderaan - aan de linkerkant van deze bolvormige lijn - is de klep voelbaar die aan de pet zit. Het is een lijn die schuin naar beneden gaat en met een bocht weer terug naar het achterhoofd loopt. Sukke heeft, zoals je inmiddels weet, de pet achterstevoren op. Achter op de pet (net boven de klep) vind je de letter S. Als je goed voelt kun je deze letter waarnemen als een klein slangetje. Aan de réchterkant van de pet (bij het voorhoofd) steekt een pluk haar uit de pet. In onze tekening is er een inham in de bolle petvorm getekend, waaruit een drietal korte streepjes komen. In de cartóónversie loopt dit allemaal in elkaar over waardoor je geen inham maar alleen een pluk haar ziet. Onder de pluk haar loopt de voorhoofdlijn in een licht gebogen lijn door naar de snavel. De bovenkant van de snavel heeft een ietwat gebolde, puntige vorm. De onderkant van de snavel loopt via een horizontale lijn over in de nek van Sukke. Iets links van de voorhoofdlijn is een klein puntje getekend. Het is het rechteroog van Sukke.

Onder de nek zijn horizontale lijntjes - oftewel de streepjes van het shirt - voelbaar. Die lijntjes lopen hier en daar wat schuin af om de suggestie van geplooide stof op te roepen. De horizontale streepjes worden onderbroken door twee meer verticale lijnen die allebei naar rechts afbuigen. Tussen deze twee schuine lijnen is geen vulling voelbaar. Je hebt hier de rechterarm (vleugel) van Sukke te pakken. Ondanks dat het een vleugel betreft zijn ook hierin weer menselijke kenmerken te zien. Zo eindigt de vleugel in een hand. De vingers van Sukke’s hand omklemmen de hand van Fokke.

Onder het gestreepte shirt is het onderlijf van Sukke getekend met aan de linkerkant de staart. Een kanarie heeft normaal gesproken een lange staart met veren. Sukke heeft echter een korte staart met bovenaan wat uitstekende puntjes. Helemaal onderaan het lijfje zijn twee dunne poten voelbaar. De poot rechts is iets korter getekend dan de poot links. Het onderlijf is namelijk een klein beetje naar ons (de lezer) toe gedraaid. De smalle poten komen uit bij de voeten. Deze zijn hetzelfde als bij een kanarie en bestaan dus uit kleine klauwen, op de tekening voelbaar als puntige lijnen. Ze zijn alleen wat grover getekend dan ze in werkelijkheid zijn. Misschien is het je al opgevallen dat er een gestippelde vorm onderaan het lijf tussen de pootjes hangt. We treffen hier nóg een menselijk kenmerk aan, namelijk de piemel. Of ze nu wel of geen broek aan hebben, die piemel zien we bijna altijd. Desnoods wordt hij voor de broek getekend!

Het rechter figuur is uiteraard van Fokke! Fokke is vanaf de voorkant zichtbaar en heeft zijn bovenlijf wat naar Sukke toe gedraaid terwijl hij hem zijn rechterhand geeft. Fokke ziet er bijna hetzelfde uit als Sukke, op enkele verschillen na. Hij heeft geen pet maar een matrozenhoedje op zijn hoofd met op de voorkant de letter F. Zo’n hoedje heeft van de zijkant gezien een beetje de vorm van een klein bootje. Onder het matrozenhoedje voel je twee puntjes – de oogjes – met daaronder de snavel. Deze snavel is niet puntig maar plat (zoals een eendensnavel is) en is wat afgerond bij de hoeken. Hij is getekend als een horizontaal langwerpig ovaal omdat Fokke hier vooral van voren te zien is. Rechts van het eveneens gestreepte shirt hangt de linkerarm van Fokke. Je voelt het als een langgerekt leeg vlak dat vanaf de nek steeds breder wordt, tot aan het onderlijf. Als je bij de hand aan het uiteinde van de arm bent aanbeland zitten we al bijna bij Fokke’s poten. De voeten bestaan - net zoals bij een eend - uit zwemvliezen; in de cartoon hebben de tekenaars de zwemvliezen versimpeld tot twee kleine driehoekjes.

Colofon

Deze aangepaste leesvorm is uitsluitend bestemd voor eigen gebruik door mensen met een leesbeperking. Hij wordt uitgeleend door Bibliotheekservice Passend Lezen. De intellectuele eigendomsrechten op deze aangepaste leesvorm berusten bij de Koninklijke Bibliotheek en de rechthebbenden van het oorspronkelijke werk. Productie en distributie vinden plaats op basis van artikel 15j en 15c van de Nederlandse Auteurswet en conform de Regeling Toegankelijke Lectuur voor mensen met een leesbeperking. Kopiëren, uitlenen of doorverkopen aan anderen is niet toegestaan. Deze aangepaste leesvorm is in 2022 geproduceerd door Stichting Dedicon.