Wat is een cognitieve beperking?
Met een cognitieve beperking heb je vaak moeite met de verwerking van informatie, redeneren en probleemoplossing, maar je kunt ook problemen ervaren met je geheugen en concentratie. Hierdoor kun je bijvoorbeeld problemen ervaren met leren, het begrijpen van veel en complexe informatie of het uitvoeren van dagelijkse taken die anderen gemakkelijk afgaan.
Zo'n beperking kan worden veroorzaakt door verschillende factoren, waaronder een genetische aandoening of traumatisch hersenletsel, maar ook dementie of andere verwante aandoeningen die het geheugen en/of de cognitieve functies aantasten.
Wat is het verschil tussen cognitieve en neurologische beperkingen?
Neurologische beperkingen zijn iets 'breder’ dan cognitieve beperkingen. Het zijn aandoeningen die de hersenen en het zenuwstelsel beïnvloeden, en daardoor cognitieve, maar ook fysieke en emotionele symptomen kunnen veroorzaken. Een neurologische beperking kan aangeboren zijn, maar kun je ook later in het leven ontwikkelen door bijvoorbeeld een ziekte. Denk bijvoorbeeld aan de ziekte van Parkinson, welke vooral de motorische en cognitieve vaardigheden aantast, of aan epilepsie; een aandoening die ook invloed kan hebben op je geheugen
Neurodivergente aandoeningen
En dan zijn er nog de variaties in de manier waarop hersenen functioneren. Wijkt dit (iets) af van de gemiddelde vorm, dan spreken we van neurodivergentie. Het zijn geen ‘stoornissen’, maar natuurlijke variaties die kunnen leiden tot verschillende manieren van denken, leren en ervaren. Bekende vormen zijn bijvoorbeeld AD(H)D, dyslexie en autisme (ASS).
Meestal niet fysiek beperkt in waarneming en bediening digitale content
Bij aandoeningen die worden veroorzaakt door neurologische of cognitieve beperkingen, of neurodivergentie ben je doorgaans niet fysiek beperkt in het waarnemen of bedienen van digitale content. In het kader van digitale toegankelijkheid is het hier dan ook handiger om te kijken naar functionele categorieën van cognitieve beperkingen. Functionele moeilijkheden die het lezen voor deze groep kunnen beïnvloeden zijn bijvoorbeeld:
- Geheugen. Last hebben van het ‘werkgeheugen’. Je hebt bijvoorbeeld moeite met het begrijpen van inconsistente naamgeving, ontwerpen en lay-out.
- Probleemoplossing. Je vindt het lastig om problemen te herkennen, te analyseren en op te lossen en dit kan zich uiten in moeite hebben met het begrijpen van complexe links of onduidelijke foutmeldingen.
- Aandacht. Je hebt moeite om concentratie en aandacht bij digitale content te houden. Hierdoor kan het voorkomen dat verwerken van informatie binnen complexe ontwerpen en lay-outs niet lukt.
- Begrijpend lezen, linguïstisch en verbaal begrip. Je hebt moeite om (ingewikkelde) terminologie of impliciete betekenis of boodschappen te begrijpen.
Dyslexie
Een van de bekendste stoornissen onder deze categorie is dyslexie. Naar schatting heeft tussen de 15 en 20% van de wereldbevolking hier last van. Zij hebben vaak moeite met het herkennen van spraakklanken en het koppelen van deze klanken aan letters en woorden. Hierdoor kun je last ervaren met lezen, doordat je langzaam leest en moeite hebt met het begrijpen wat je leest. Ook kunnen het uitspreken en spellen van woorden een uitdaging zijn, net als het onthouden van woorden en hun betekenissen. Het aanpassen van de weergave van (digitale) tekst en het laten voorlezen van digitale content zou voor deze groep mensen een oplossing kunnen zijn.
Sensorische gevoeligheid
Bij sensorische gevoeligheid kun je last hebben van alle eerdergenoemde beperkingen. Echter, dan kun je ook nog extra gevoelig zijn voor bewegend beeld, animatie of VR. En wat te denken van specifieke of onverwachte geluiden. Enkelen hebben ook last van fotosensitiviteit, waarbij animaties of video-inhoud met flitsen, flikkering of knipperende content potentieel gevaarlijk kunnen zijn voor mensen die gevoelig zijn voor epileptische aanvallen, misselijkheid of duizeligheid.
Gebruiken van ieders unieke talenten en sterke punten
Door rekening te houden met de bovenstaande functionele variaties in denken, leren en waarnemen, sluiten we (ook in de digitale wereld) beter aan bij de behoeften van ook deze groep mensen. Het aanpassen van tekststructuren, het verminderen van visuele afleiding, en het bieden van alternatieve vormen van content zoals voorlezen of aangepaste weergaven, draagt bij aan een positieve gebruikerservaring voor iedereen. Toegankelijk publiceren is dus ook voor deze groep een win-win situatie: naast het creëren van een meer gelijkwaardige digitale wereld, biedt het tegelijkertijd de mogelijkheid om ieders unieke talenten en sterke punten in het denken te benutten.
Bronnen: Dedicon
