Naakt naar school gaan is geen optie

door: Hilly Appel

Televisie, Youtube, Facebook, Instagram, Pinterest: beeld is overal om ons heen. We leven in een beeldcultuur, daar is geen ontkomen meer aan. Beeld is een leidend principe in onze samenleving geworden. De beeldcultuur gaat over de foto’s van je baby op Facebook, de politicus die zonder zorgvuldig opgebouwd imago geen stemmers krijgt, of brute rampbeelden die we met onze smartphone de wereld insturen. Internet maakt de meest uiteenlopende beelden beschikbaar en iedereen die meedoet aan het sociale verkeer draagt bij aan de beeldenstorm die 24 uur per dag doordraait.

Dagelijks worden we met meer beelden geconfronteerd dan een middeleeuwer in een heel leven. Wie een krant van honderd jaar geleden openslaat, staat versteld van de hoeveelheid tekst en het totale gebrek aan plaatjes. Hoe anders is dat nu; onmiddellijk na je geboorte staan je ouders al klaar met hun digitale camera om een foto van je maken. Natuurlijk mag de hele familie en de rest van de wereld de foto’s bekijken.

Je broek als statement

Beelden nemen een steeds belangrijker plaats in onze communicatie en informatieoverdracht. Het is steeds vaker beeld dat de doorslag geeft in belangrijke kwesties. Uitdagende logo’s, stijlen en iconen moeten ons doen geloven dat we met elkaar verbonden zijn of juist van elkaar verschillen. Iedere scholier moet beslissen: wil ik tot de gabbers, skaters of kakkers behoren? Naakt naar school gaan is geen optie, maar welke broek je ook aantrekt, het is onvermijdelijk een medium voor sociale communicatie. Je broek zal worden gelezen als een uitspraak, een statement, waarmee je klasgenoten jou kunnen stereotyperen.

twee tienermeiden met mutsjes zitten op een skateboard

Je hebt beelden en beelden

Daarbij bestaat een belangrijk verschil tussen beelden en beelden (erg onhandig dat we hetzelfde woord gebruiken voor verschillende dingen). Aan de ene kant zijn er de beelden die we onder ogen krijgen (plaatjes). Aan de andere kant de denkbeelden die we in ons hoofd hebben (mentale beelden), zoals wanneer je zegt “ik probeer me er een beeld van te vormen.” Verbeeldingen maken het mogelijk om fysieke en sociale ervaringen te gebruiken om talloze andere onderwerpen te begrijpen. Onze leefwereld is abstract geworden. We zijn continu op zoek naar visualisaties en ervaringen die duidelijk maken hoe we dingen kunnen zien. De politicus spreekt in heldere soundbites. De sportschoenenfabrikant verkoopt geen schoenen, maar imago. De longchirurg wandelt door de longen van zijn patiënt zoals een boswachter door het bos loopt – met dank aan de head mounted virtual reality display.

oranje abstract schilderij met menselijke silhouetten aan een wand

Visualisaties

Plaatjes zijn niet alleen een weergave van de werkelijkheid, ze bepalen die ook; beelden zijn vaak echter dan echt. Het bijzondere aan de beeldcultuur is niet dat er zoveel plaatjes geproduceerd worden, maar de diepe behoefte die bestaat om alles wat betekenisvol zou kunnen zijn te visualiseren. Visualisaties zijn een onmisbaar onderdeel van de cyclus waarin we betekenis geven. Zonder visualisatie geen realiteit.

Je zult in deze wereld maar een visuele handicap hebben…