Conceptvorming met voelbare tekeningen

Een afbeelding beschrijven: is dat wel voldoende?

Neem de proef op de som. Teken een fantasiedier en maak daar een beschrijving van. Vraag dan iemand om op basis van jouw beschrijving het fantasiedier te tekenen. De kans is groot dat het er een beetje of heel anders uitziet dan jij bedoelde. En dat ligt niet alleen aan jullie tekentalenten. Hoe precies jouw beeld bij de ander overkomt hangt af van hoe precies jouw beschrijving is. Maar even belangrijk is of de ander de begrippen kent die jij gebruikt in je beschrijving. 

Hoe helpt een voelbare tekening bij een beschrijving?

Stel dat je een blind of slechtziend kind in de klas hebt dat niet weet hoe een zwaan eruit ziet. Op school hebben jullie een opgezette eend. Die pak je erbij en je vertelt dat een zwaan een soort grote eend is met een hele lange nek. Maar hoeveel groter is hij dan precies en hoe lang is de nek precies? Helaas moet je voor een opgezette zwaan naar het natuurvoorlichtingscentrum. Een op dezelfde schaal geprint 3D-model van een eend en een zwaan is ook niet zo een-twee-drie voorhanden. Dan is het reuze handig als je een voelbare tekening hebt (of maakt)! Door die samen te verkennen (of te maken), gaat het kind vragen stellen en vormt zich zo stap voor stap een volledig en correct beeld. 

Voelbare tekeningen lezen

Voorwaarde is wel dat je luisteraar voelbare tekeningen heeft leren lezen en dat de tekeningen volgens bepaalde principes gemaakt zijn. Er mag bijvoorbeeld geen perspectief in zitten en dingen die je op de tast moet kunnen onderscheiden moeten ver genoeg uit elkaar getekend zijn.

Bepaalde soorten voelbare tekeningen, zoals grafieken, hebben altijd dezelfde onderdelen. Na de nodige oefening kan iemand die blind is, die zelfstandig lezen. 

Is de werkelijkheid of een model niet beter dan een tekening?

De werkelijkheid is niet altijd beschikbaar. Of te ver weg of te klein of te groot om te omvatten, of te gevaarlijk, enzovoort. Een goed model op de juiste schaal is ook niet altijd voorhanden. 3D-printers brengen daar verandering in, maar vaak duurt het vele uren voor een klein model klaar is.

Toch werkt het verhelderend om bij de voelbare tekening ook een 3D-model te hebben. Maar ook een model spreekt niet voor zich en heeft vrijwel altijd uitleg nodig. In bijna alle gevallen geldt, dat een goede uitleg met een niet zo perfecte tekening en/of model beter is dan een perfecte tekening of model zonder goede uitleg.

Kennis en improvisatievermogen

Een goede uitleg veronderstelt dat degene die de uitleg geeft het onderwerp kent en weet wat belangrijk is. Stel dat je een ingewikkeld mechanisme moet uitleggen en je hebt zelf geen idee hoe het werkt. Grote kans dat je uitleg onbegrijpelijk en niet interessant is! 

Een goede uitleg veronderstelt verder het nodige improvisatievermogen. Bijvoorbeeld door hetgeen je beschrijft te verduidelijken met de handen of lichaam van de luisteraar. Zo kun je lastig te begrijpen houdingen of verhoudingen snel duidelijk maken.

Conclusie: ga voor de combinatie! 

Een beschrijving alleen is vaak niet precies genoeg, hoeveel woorden je ook gebruikt. In combinatie met een voelbare tekening ontstaat een veel duidelijker ‘beeld’. Soms heeft ook een 3D-model veel toegevoegde waarde. Een tekening of 3D-model alleen is ook niet toereikend. Een voelbare tekening heeft, net als een 3D-model, vrijwel altijd uitleg en aanvulling nodig; wat is niet weergegeven; wat is er ‘in het echt’ op die plek? De kracht zit hem dus  in de combinatie. 

Tip 1: Helaas zijn goede tactiele tekeningen en 3D-modellen nog niet altijd voorhanden. We zetten ons ervoor in om daar verandering in te brengen, te beginnen met de serie Op de Tast: van 3D naar 2D. Daar vind je veel materiaal dat je naast iedere lesmethode kunt gebruiken om leerlingen concepten uit te leggen.

Tip 2: In het artikel ‘Hoe leg je ‘perspectief’ uit aan iemand die blind is?’ wordt nog duidelijker dat een multimodale uitleg des te noodzakelijker is bij abstracte onderwerpen waar degene aan wie je iets probeert uit te leggen nog geen of weinig basiskennis van heeft.