Replica verzetskrant in braille voor Verzetsmuseum

Deze mag je wél voelen!

In november 1943 brengen Pieter van der Burg, zijn zus Lies en de blinde Lida Hoeijenbos de eerste editie van 'Mijn schild ende betrouwen' uit. Het is een verzetskrant. In braille. En voor zover bekend de enige braille verzetskrant die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Europa werd uitgebracht. In het Verzetsmuseum Amsterdam is nu een origineel exemplaar van de verzetskrant in braille te bewonderen zijn. Weliswaar achter het glas van een vitrine. Maar als je blind bent, heb je daar natuurlijk niet veel aan. Daarom kreeg Dedicon opdracht van het museum om voor blinde museumbezoekers ook een replica in braille te maken. En die mag je wél aanraken.

In 2018 was het Verzetsmuseum Amsterdam de gelukkige winnaar van de RAAK Stimuleringsprijs. Met een plan voor een volwaardige museale beleving voor blinde en slechtziende bezoekers wist het museum de meeste stemmen van het publiek binnen te halen. Tastbare objecten, vloermarkering in reliëf en een speciale audiotour zijn onderdeel van het plan en inmiddels opgenomen in de tijdelijke tentoonstelling Wees moedig! Ook een replica van de verzetskrant in braille is er inmiddels te zien. En te voelen! De replica werd in opdracht van het Verzetsmuseum gemaakt door Dedicon, op basis van een exemplaar uit november 1944.

Monikkenwerk

Al in 1942 mocht een belangrijk eigen nieuwsmedium voor blinden, de Blindenbode van de Nederlandse Blindenbond, al niet meer verschijnen. In 1943 werd radioluisteren verboden en moesten alle radio’s worden ingeleverd. Voor Van der Burg reden genoeg om een verzetskrant voor blinde lezers te maken. Oranjenieuws voor en door blinden. Dat was wat de makers voor ogen hadden. En behalve zo actueel mogelijk nieuws brengen, was het streven ook dat rollen konden worden omgedraaid: dat blinden het nieuws aan zienden zouden voorlezen. Voordeeltje: omdat bijna niemand braille kan lezen, was er onder de verspreiders van de krant weinig angst. De krant schijnt zelfs te zijn verstuurd met de (gratis) blindenpost. De paar nummers die bewaard zijn gebleven bestaan uit hooguit 200 woorden. Dat lijkt misschien niet veel, maar elk exemplaar moest letter voor letter met de hand worden geprikt. Monnikenwerk dus.

Papier met camouflage

Groot obstakel voor de verzetskrant in die tijd was dat er speciaal papier nodig was: braillepapier was in die tijd zeldzaam en duur. Mensen werden daarom opgeroepen geld of papier te doneren, bijvoorbeeld dik pakpapier of dun karton. Bedrukt papier was overigens geen probleem, het kon zelfs helpen de boodschap te camoufleren.
De verzetskrant in braille die straks als onderdeel van de nieuwe tentoonstelling te bewonderen is, is overigens op papier zonder bedrukking gemaakt. De replica is in hetzelfde formaat en in dezelfde beige-roze kleur gemaakt, om zo dicht mogelijk bij het origineel te blijven.

bezoekers bewonderen objecten in het Verzetsmuseum Amsterdam

Test met blinde en slechtziende museumbezoekers

Op moment van schrijven test het Verzetsmuseum de proefopstelling Wees moedig! Karlien Metz, conservator: ‘We betrekken daarbij mensen met visuele en auditieve beperkingen. En de reacties zijn tot nu toe erg positief! De voorzieningen die we hebben getroffen om onder meer blinde en slechtziende mensen een zo optimaal mogelijke museumbeleving te geven, worden erg gewaardeerd.' Maar er zijn ook verbeterpunten. 'Er zijn lange persoonlijke verhalen in audio en uitgebreide routebeschrijvingen. Al met al heel veel informatie die de bezoeker tot zich krijgt. De grote hoeveelheid activeerpunten voor de audio levert bovendien technische problemen op. In de nieuwe vaste opstelling gaan we dat dus anders doen.'